Ανάδυση ενός νέου αστικού δικομματισμού

Εκτίμηση αποτελεσμάτων βουλευτικών εκλογών

Ανάλυση: Γιάννης Ελαφρός

Η ανάδειξη της ΝΔ στην κυβέρνηση με υψηλό ποσοστό και αυτοδυναμία, η αντοχή του ΣΥΡΙΖΑ και η επικράτησή του ως πυλώνα του νέου αστικού δικομματισμού, σε συνδυασμό με τη συμπίεση της Αριστεράς διαμορφώνουν έναν αρνητικό εκλογικό-πολιτικό συσχετισμό. Αναμένεται επίθεση του κεφαλαίου, η οποία όμως θα συναντήσει αντιστάσεις στο κοινωνικό πεδίο.

Η Νέα Δημοκρατία επανέρχεται στην κυβέρνηση με υψηλό ποσοστό, 39,85% και 2.251.411 ψήφους. Κέρδισε 378.000 ψήφους από τις ευρωεκλογές στις 26 Μάη (33,12%) και 725.000 από τις βουλευτικές του Σεπτεμβρίου 2015 (28,1%). Βεβαίως υπολείπεται σε αριθμό ψήφων από τις 2.295.719, που είχε πάρει ο Κ. Καραμανλής στις βουλευτικές του Οκτωβρίου 2009 και είχε… χάσει τις εκλογές με 33,47% (έναντι 43,92%, του ΠΑΣΟΚ με τον Γ. Παπανδρέου). Η μεγάλη μείωση των ψήφων, γενικά των κομμάτων, έχει να κάνει με το υψηλότατο ποσοστό αποχής, που έφτασε το 42,08% των εκλογικών καταλόγων (από τους οποίους δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες διαγραφές). Η συμμετοχή στις 7 Ιούλη έφτασε στους 5.769.503 ψηφοφόρους, αυξημένη 115.000 ψήφους σε σχέση με τις ευρωεκλογές, σχεδόν 200.000 ψήφους από τις βουλευτικές του Σεπτέμβρη 2015, αλλά μακριά από τους 6.330.356 ψηφίσαντες τον Γενάρη του 2015 («η ελπίδα έρχεται») και βέβαια τους 7.044.606 στις βουλευτικές του 2009.

Βασική αιτία για να φουσκώσουν τα πανιά της ΝΔ «είναι η κατάληξη του εγχειρήματος του ΣΥΡΙΖΑ, που ευτέλισε την έννοια της αριστεράς στις λαϊκές συνειδήσεις» και «στην πράξη επανάφερε τη ΝΔ σε ρόλο πρώτου βιολιού στην αστική πολιτική ορχήστρα, νομιμοποιώντας την στις συνειδήσεις χιλιάδων ανθρώπων μέσα από την πολιτική του ‘’δεν υπάρχει εναλλακτική’’ στον ευρωμονόδρομο των αιματηρών πλεονασμάτων, της λιτότητας, των ιδιωτικοποιήσεων, της καπιταλιστικής κερδοφορίας, της βαθύτερης πρόσδεσης με τον αμερικάνικο παράγοντα και την ΕΕ», σημειώνει το ΝΑΡ.

Η ΝΔ ήρθε πρώτη στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Ο ταξικός της πυρήνας αποκαλύπτεται από τα υψηλότατα ποσοστά που συγκεντρώνει σε αστικούς δήμους των βορείων προαστίων: Εκάλη 83,74%, Κηφισιά 62,72%, Φιλοθέη 78,96%, Π. Ψυχικό 75,83%. Βεβαίως ψηφίστηκε και από σημαντικά τμήματα εργαζομένων (σύμφωνα με τα exit poll πήρε 32% μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων), ενώ βασική εκλογική της δύναμη αποτέλεσαν οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μικροεπιχειρηματίες, με βασικό κίνητρο την μείωση της φορολογίας. Στα exit poll καταγράφεται ποσοστό ΝΔ 44,6% στους ελεύθερους επαγγελματίες (έναντι 24,5% ΣΥΡΙΖΑ).

Η ΝΔ κατάφερε να κατεβάσει στις 7 Ιούλη πάνω από το 90% των ψηφοφόρων της στις 26 Μάη, κινητοποίησε κόσμο που δεν ψήφισε στις ευρωεκλογές (πήρε το 30% όσων προσήλθαν στις 7/7), κέρδισε το 26% των ψηφοφόρων του Ποταμιού και μεγάλο μέρος της Χρυσής Αυγής και των ακροδεξιών σχηματισμών που δεν κατέβηκαν. Η ψήφος υπέρ της ΝΔ εκφράζει ηγεμονία συντηρητικών ιδεών, αλλά και έντονη διάθεση να τιμωρηθεί και να φύγει ο ΣΥΡΙΖΑ. Η ΝΔ έχει υποσχεθεί λίγα πράγματα, κυρίως προς το κεφάλαιο, αλλά έχει εξαγγείλει και μέτρα (φοροελαφρύνσεων κυρίως) προς τα μεσαία στρώματα (και οριακά προς τους εργαζόμενους). Λίγο πριν την κάλπη ο Κ. Μητσοτάκης ομολόγησε πως αυτά προϋποθέτουν ανάπτυξη… 4%! Για να φτάσει το 40% η ΝΔ υπάρχει μια πολυσυλλεκτικότητα στους ψηφοφόρους της, που σε συνδυασμό με την αναμενόμενη αθέτηση υποσχέσεων θα δημιουργήσει τριγμούς στην ηγεμονία της.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκε καθαρά ως αποτέλεσμα της μνημονιακής αντιλαϊκής πολιτικής που εφάρμοσε η κυβέρνησή του και όχι γιατί ήταν «αριστερός». Αυτό εξάλλου το ομολόγησαν τα στελέχη του όταν έλεγαν στα τηλεοπτικά πάνελ πως τα άλλα κόμματα που εφάρμοσαν μνημόνια εξαϋλώθηκαν, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ κρατήθηκε. Ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε 1.781.174 ψήφους (31,53%), χάνοντας 144.730 ψ. από το Σεπτ. 2015 (1.925.904 και 35,46%) και 464.804 από το Γενάρη του 2015 (2.245.978 και 36,34%). Κέρδισε όμως 437.579 ψ. από τις ευρωεκλογές. Αυτοί ήρθαν κυρίως από όσους απείχαν στις 26 Μάη (32,5% όσων ψήφισαν στις 7/7 έριξαν ΣΥΡΙΖΑ), ενώ απέσπασε το 24% των ψηφοφόρων του ΜέΡΑ25 (οι οποίοι αναπληρώθηκαν) και το 27% όσων ψήφισαν «άλλο κόμμα», προφανώς κυρίως των αριστερών δυνάμεων (που δεν αναπληρώθηκαν). Με την κινητοποίηση που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ και την ανάδειξη του διλήμματος κόντρα στη ΝΔ κατάφερε να κερδίσει οριακά την πρωτιά στους νέους 17-24 και στους δημοσίους υπαλλήλους (τις είχε η ΝΔ στις ευρωεκλογές). Ο φόβος ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων απέναντι στον Κ. Μητσοτάκη και η επίδραση των παροχών ΣΥΡΙΖΑ προς φτωχοποιημένα κομμάτια (που είναι ανεπαρκείς βέβαια, αλλά σε ένα έδαφος μειωμένων προσδοκιών και μεγάλης φτώχειας έκλειναν τρύπες) έδωσε τη δυνατότητα στον ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει ψήφους από φτωχά εργατικά λαϊκά στρώματα, όπως δείχνει και η πρωτιά του στο δυτικό τομέα της Β Αθήνας, στη Β Πειραιά και στη Δυτική Αττική, περιφέρειες που έχει μικρότερη πτώση από την πανελλαδική.  Η πρωτιά του ΣΥΡΙΖΑ στην Κρήτη και στην Αχαΐα μπορεί να ερμηνευτεί και ως επίδραση της «Προοδευτικής Συμμαχίας» και της επίκλησης της ευρύτερης «δημοκρατικής παράταξης» στη συγκράτηση ή το κέρδισμα ψηφοφόρων προερχόμενων από το ΠΑΣΟΚ.

Ο Α. Τσίπρας στο μετεκλογικό του διάγγελμα προσπάθησε να ενσωματώσει όλους τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ στα μετεκλογικά του σχέδια. Λέγοντας πως το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πάρει ψήφο «δάνειο» από τους ψηφοφόρους, ισχυρίστηκε πως τώρα η ψήφος ήταν «πολύ πιο συνειδητή» για να μετασχηματιστούν ο ΣΥΡΙΖΑ και η Προοδευτική Συμμαχία «σε μια μεγάλη προοδευτική δημοκρατική παράταξη».

Απεναντίας απ’ όσα ισχυρίζεται ο Α. Τσίπρας μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ έχουν αρνητική εικόνα για το κυβερνητικό του έργο και ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ υπό την πίεση του διλήμματος και της λογικής του «μικρότερου κακού». Υπάρχει κόσμος που ξαναψήφισε ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στήνει αυτί στις απόψεις της Αριστεράς (προφανώς δεν περιλαμβάνουμε τον ΣΥΡΙΖΑ στην Αριστερά), μπορεί να ψήφισε αριστερά ψηφοδέλτια σε ευρωεκλογές ή περιφερειακές και σε κάθε περίπτωση μπορεί να κερδηθεί στον αγώνα στην μετεκλογική περίοδο.

Το ΚΙΝΑΛ με 8,1% κατάφερε να αυξήσει οριακά τις δυνάμεις του σε σχέση με τις ευρωεκλογές και να αποφύγει την πρόωρη συρρίκνωση. Απέτυχε όμως εμφατικά να βελτιώσει αισθητά το συσχετισμό απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ (περίπου 4:1) και να διεκδικήσει ισχυρό ρόλο στο χώρο της κεντροαριστεράς. Η ξεκάθαρη πλέον προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να καταλάβει το συγκεκριμένο χώρο (στο πλαίσιο της πλήρους σοσιαλδημοκρατικοποίησής του) θα αυξήσει την πίεση στο ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, που περισσότερο τείνει προς ένα κόμμα συμπλήρωμα.

Ο αποκλεισμός από τη βουλή της νεοναζιστικής συμμορίας της Χρυσής Αυγής, που είδε τα ποσοστά της να κατρακυλούν (από το 9,39% των ευρωεκλογών του 2014, στο 6,99% τον Σεπτέμβρη 2015, στο 4,87% στις φετινές ευρωεκλογές και στο 2,93% στις 7/7), αποτελεί αναμφίβολα ένα θετικό γεγονός, παρότι δεν πρέπει να αγνοούμε πως συνολικά οι ακροδεξιές εθνικιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις παραμένουν ισχυρές και διαπερνούν πλέον το κυβερνών κόμμα της ΝΔ. Είναι θετικό όμως πως ξεφούσκωσε η εκλογική ώθηση στα νεοναζιστικά τάγματα εφόδου ενάντια στο κίνημα, την Αριστερά, τους μετανάστες. Σε αυτό συνέβαλε αναμφίβολα το ισχυρό αντιφασιστικό κίνημα, με πρωταγωνιστικό ρόλο της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που περιόρισε τους νεοναζί. Εκφράζονται όμως και συστημικοί σχεδιασμοί για τη δημιουργία μιας δεξιάς-ακροδεξιάς, πιο χρήσιμη στη νέα φάση. Για τη στήριξη της κυβερνητικής πλειοψηφίας και τη νομιμοποίηση των ακροδεξιών και νεοφασιστικών απόψεων χωρίς την εικόνα του τραμπούκου, τώρα που δεν είναι απαραίτητο δίπλα στο κλομπ της ΕΛΑΣ το μαχαίρι της ΧΑ. Μέχρι να ξαναχρειαστεί. Γι’ αυτό πρέπει να τσακιστεί.

Η πολιτική σταθεροποίηση που φαίνεται να επιτυγχάνει το κεφάλαιο δεν σημαίνει και προοπτική κοινωνικής σταθερότητας, παρά το εκλογικό «μάντρωμα» των ψηφοφόρων.

Γιατί η δυσαρέσκεια δεν πήγε αριστερά;

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εξευτέλισε μόνο την Αριστερά, εμφάνισε ως μόνη επιλογή να είναι κατοικίδιο

Γιατί όμως η δυσαρέσκεια από τις κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ (με ΑΝΕΛ ή χωρίς) δεν κατευθύνθηκε προς τα αριστερά; Τα στελέχη της απερχόμενης κυβέρνησης χρησιμοποιούν αυτό το γεγονός για να πουν πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχασε από τα αριστερά, γιατί κυβέρνησε όσο μπορούσε φιλολαϊκά και αριστερά. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ είχε περισσότερο χαρακτήρα αντίδρασης στον ερχομό της ΝΔ και όχι χαρακτήρα επιβεβαίωσης της κυβερνητικής πολιτικής. Αυτό φάνηκε στις ευρωεκλογές, που ο κόσμος ήταν (ως ένα βαθμό) απαλλαγμένος από το ζήτημα της κυβερνητικής εκλογής, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε 8% λιγότερο από τις βουλευτικές.

Προχωρώντας στην ολοκληρωτική ένταξη στο αστικό στρατόπεδο και στην υλοποίηση – προώθηση της μνημονιακής πολιτικής, ο ΣΥΡΙΖΑ ένα κόμμα που αυτοπαρουσιαζόταν ως «ριζοσπαστική αριστερά» και υποσχόταν μεγάλες φιλολαϊκές ανατροπές δεν εξευτέλισε μόνο την έννοια της Αριστεράς. Συνέβαλε αποφασιστικά στην εδραίωση της άποψης, πως η μόνη αριστερά που μπορεί να υπάρχει είναι αυτή που είναι κατοικίδιο του συστήματος και που –στην καλύτερη περίπτωση- φροντίζει για τα πολύ φτωχά στρώματα. Ειδικά με το ωμό ξεπούλημα του «Όχι» το 2015, διαμόρφωσε με όρους σοκ στον λαό την άποψη πως το αριστερούτσικο ΤΙΝΑ είναι το μόνο που μπορεί να υπάρξει. «Η ενσωμάτωση του ριζοσπαστικού αριστερόστροφου ρεύματος του 2010-15 στην κυβερνητική διαχείριση του ΣΥΡΙΖΑ και από εκεί στην απογοήτευση του ΤΙΝΑ και στην υποχώρηση του μαζικού κινήματος οδήγησε στη λογική του μικρότερου κακού που πάντα φέρνει το μεγαλύτερο», σημειώνει το ΝΑΡ.

Βεβαίως, το μεγάλο πρόβλημα είναι πως οι δυνάμεις της Αριστεράς δεν κατάφεραν όλη την προηγούμενη περίοδο να αναδείξουν και να συσπειρώσουν δυνάμεις σε ένα δρόμο ανατροπής σε ρήξη με το κεφάλαιο και την ΕΕ.

Η συμπίεση της Αριστεράς και η επιτυχία του ΜέΡΑ25

Το ΜέΡΑ25, με 194.232 ψήφους (3,44%), μπήκε στη βουλή. Πρόκειται αναμφίβολα για επιτυχία του κόμματος του Γ. Βαρουφάκη, από το οποίο δεν έλειψε η αξιοσημείωτη επικοινωνιακή στήριξη. Το ΜέΡΑ25 εκμεταλλεύτηκε το γεγονός πως ήταν κοντά στο 3% (συγκέντρωσε έτσι κοινοβουλευτικά αποδοτική ψήφο), ενώ κέρδισε ψήφους πολυσυλλεκτικά, από αριστερούς μέχρι κεντρώους και λάιτ φιλελεύθερους. Παρά την αντίθεσή του στα μνημόνια και στη «χρεο-δουλοπαροικία», που του έδωσαν ψήφους, το πολιτικό του πρόγραμμα δεν είναι αριστερό, πόσο μάλλον ανατρεπτικό, αλλά κινείται στο πλαίσιο ενός «πράσινου» νεοκεϊνσιανισμού.

Το ΚΚΕ παραμένει καθηλωμένο, όπως και στις ευρωεκλογές, παρά τις «μεταγραφές» και τη συσπείρωση που εμφάνιζε. Με 299.592 ψ. (5,3%) βρίσκεται στα επίπεδα των ευρωεκλογών (302.603 ψ., 5,35%) και πιο κάτω από τις βουλευτικές του Σεπτ. 2015 (301.632 ψ., 5,55%). Το αποτέλεσμα  επιβεβαιώνει την υποχώρησή του την περίοδο της κρίσης. Τον Οκτώβριο του 2009 το ΚΚΕ είχε πάρει 517.249 ψ. και 7,54% (ενώ τον Φεβρουάριο του 2007 583.750 ψ. και 8,15%). Μετά δέκα έτη και όσα συγκλονιστικά έγιναν, το ΚΚΕ βρίσκεται πολύ πιο χαμηλά.

Η τυπική αλλαγή ηγεσίας χωρίς αλλαγή φυσιογνωμίας και πολιτικής δεν μπόρεσε να ανακόψει την έντονα πτωτική πορεία της ΛΑΕ, που πήρε μόνο 15.930 ψ. (0,28%), έναντι 31.648 (0,56%) στις ευρωεκλογές. Σε χαμηλά επίπεδα κινήθηκαν οι συνδυασμοί της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς: ΚΚΕ(μ-λ) 7.778 ψ. 0,14%, Μ-Λ ΚΚΕ 2791 ψ., ΕΕΚ 1.993 ψ., ΟΚΔΕ 1.675 ψ.

«Αρνητικό» χαρακτηρίζει το ΝΑΡ το εκλογικό αποτέλεσμα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που εκφράζει γενικότερες αδυναμίες και ελλείμματα, για τα οποία απαιτείται ουσιαστική συζήτηση. Θα επανέλθουμε.

Αντιλαϊκός πολιτικός συσχετισμός δυνάμεων

Η επικράτηση της ΝΔ στις εκλογές της 7ης Ιουλίου, με αυτοδυναμία και υψηλό ποσοστό (39,85%), η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πυλώνα του νέου αντιλαϊκού δικομματισμού με ισχυρό ποσοστό 31,5% και το 8% του ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ (ο τρίτος της μνημονιακής παρέας που συγκεντρώνει σχεδόν 80%), σε συνδυασμό με τη συμπίεση των δυνάμεων της Αριστεράς αποτυπώνει και διαμορφώνει παραπέρα έναν «βαθύτερα αντιλαϊκό πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων», όπως σημειώνει στην πρώτη του μετεκλογική ανακοίνωση το ΝΑΡ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση (ολόκληρη στο www.narnet.gr). «Σηματοδοτεί το πέρασμα σε μια νέα πολιτική περίοδο, με το κλείσιμο του κύκλου των κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών των τελευταίων χρόνων και μια συντηρητική πολιτική στροφή», συμπληρώνει. Η αποτίμηση του κύκλου αυτού των αγώνων απαιτεί μια βαθύτερη συζήτηση και εξέταση. Στο σημερινό άρθρο θα γίνει μια ανάλυση των εκλογικών τάσεων της 7ης Ιούλη, σε σχέση με τις ευρωεκλογές και τις πιο πρόσφατες εξελίξεις.

Αν το κεφάλαιο πανηγυρίζει για την πολιτική σταθεροποίηση που φαίνεται να επιτυγχάνει, αυτό δεν σημαίνει πως αντιστοιχεί και σε μια προοπτική κοινωνικής σταθερότητας, παρά το εκλογικό «μάντρωμα» των ψηφοφόρων. «Οι πληγές της κρίσης του καπιταλισμού παραμένουν ανοιχτές στο σώμα της εργατικής τάξης, της νεολαίας και των λαϊκών στρωμάτων, με τις υποσχέσεις και το σχέδιο της ΝΔ για ‘’ανάπτυξη’’ να προδιαγράφει χαμηλούς μισθούς, ξεχειλωμένα ωράρια, μειωμένες συντάξεις και χτύπημα των δημοκρατικών δικαιωμάτων και των λαϊκών ελευθεριών. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη μπορεί να έχει αυτοδυναμία στη βουλή, δεν έχει όμως στην κοινωνία και θα αντιμετωπίσει -νωρίτερα από ότι πιστεύει- τις λαϊκές αντιδράσεις στην πολιτική της», τονίζει χαρακτηριστικά το ΝΑΡ.

prin.gr