Περί εμβολίων και εμβολιασμού του Μιχάλη Ρίζου

 

Η συζήτηση για τα εμβόλια – στο έδαφος της πανδημίας Covid19 και όχι μόνο, έχει ανάψει για τα καλά. Μια ιστορική, παγκόσμια κατάκτηση της επιστήμης και της δημόσιας υγείας που σώζει εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο, έχει συμβάλει σημαντικά στον δραστικό περιορισμό της παιδικής θνησιμότητας, έχει τιθασεύσει ή/και εξαλείψει μια σειρά θανατηφόρα και μεταδοτικά λοιμώδη νοσήματα, είναι σήμερα αντικείμενο προβληματισμού, σκεπτικισμού, ανησυχίας, φόβου (ή και λατρείας). Η κυβέρνηση παρουσιάζει το νέο Euro – εμβόλιο ως πανάκεια «για τη λύση του δράματος» της πανδημίας και οργανώνει την τηλεοπτική του πρεμιέρα, οι συνωμοσιολόγοι το συνδέουν με δεκάδες τρομερά και φοβερά, ακόμα και με μεταλλάξεις του ανθρώπινου είδους, οι έμποροι της Pfizer, της AstraZeneca και των άλλων πολυεθνικών τρίβουν τα χέρια τους από τα πανάκριβα συμβόλαια. Την ίδια στιγμή, οι ποσότητες των εμβολίων δεν επαρκούν  ως τώρα ούτε καν για τις ευπαθείς ομάδες, ενώ ο ανταγωνισμός εταιρειών, κρατών και καπιταλιστικών ολοκληρώσεων για το πιο «καλό» εμβόλιο καλά κρατεί. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Μιχάλης Ρίζος  * / Αναδημοσίευση από την Pandiera.gr

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΠΡΩΤΗ

 Τα εμβόλια όπως και όλες οι θεραπευτικές δράσεις, επεμβαίνουν εξωγενώς στις λειτουργίες των συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού, όχι τυχαία και τυφλά, αλλά στοχευμένα και σχεδιασμένα, με βάση την κατανόηση της παθοφυσιολογίας των νοσημάτων. Η Iατρική, όπως κάθε επιστήμη, αποτελεί κοινωνικά δημιουργημένη, σωρευμένη ανθρώπινη γνώση που προκύπτει από την επέμβαση του ανθρώπου πάνω στη φύση (και τον ίδιο τον άνθρωπο) με στόχο τη διαρκή βελτίωση του επιπέδου ζωής. Ακριβώς λόγω αυτής της στόχευσης, το ζήτημα αυτό είναι συνδεδεμένο με την ταξική πάλη και την ανατροπή των εκμεταλλευτικών κοινωνιών. Ο άνθρωπος δεν «συλλέγει» απλά από τη φύση, τη μεταμορφώνει ταυτόχρονα, δρα ως υποκείμενο, μεταμορφούμενος κι ο ίδιος ως μέρος της. Αν είναι να καταργηθεί η ιατρική παρέμβαση ή να αντικατασταθεί από τους ομοιοπαθητικούς, τους βοτανιστές, τους ειδικούς της «θείας κοινωνίας» ή τους «μάγους» της φυλής, στο όνομα τού να δράσει από μόνη της η Φύση και η φυσική ανοσία, ας μας το πουν ξεκάθαρα όσοι το πιστεύουν. Η φανερή ή υπόρρητη έκταση τέτοιων αντιλήψεων υποδηλώνει ότι το πρόβλημα είναι βαθιά φιλοσοφικό και σχετίζεται με τον σύγχρονο αντιδραστικό ανορθολογισμό που προκύπτει από τα σπλάχνα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Ο Μαρξ στις Θέσεις για τον Φόιερμπαχ σημείωνε:

 «Η κυριότερη ατέλεια όλου του υλισμού ως τώρα -βάζοντας μαζί και το φοϊερμπαχικό υλισμό- είναι πως το αντικείμενο, η πραγματικότητα, ο αισθητός κόσμος, γίνεται αντιληπτός μόνο με τη μορφή του αντικειμένου ή της άμεσης παράστασης (Anschauung), όχι όμως σαν ανθρώπινη υλική δραστηριότητα ή σαν πράξη, όχι υποκειμενικά. Ο Φόιερμπαχ δεν αντιλαμβάνεται την ίδια την ανθρώπινη δραστηριότητα σαν δραστηριότητα πάνω σε αντικείμενα.»

 Και για να παραφράσουμε την περίφημη ρήση του «Οι φιλόσοφοι εξηγούσαν μόνο τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το ζήτημα είναι να τον μεταβάλουμε.», θα λέγαμε ότι ως τώρα, οι διάφοροι κορωνοϊολόγοι και κατήγοροι του εργαζόμενου που «δεν προσέχει και είναι ανεύθυνος», τρομοκρατούσαν τον κόσμο ενώ τον εγκατέλειπαν έκθετο στην πανδημία μέσα στους χώρους δουλειάς και το μη θωρακισμένο ΕΣΥ. Το ζήτημα της μαχόμενης ιατρικής είναι να θεραπεύσει τον ασθενή και να περιορίσει – εξαφανίσει την πανδημία.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

 Από την άλλη μεριά, γνωρίζουμε ότι οι κατευθύνσεις της επιστημονικής έρευνας δεν είναι ουδέτερες. Ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι αντικειμενικός και δυνάμει γνώσιμος. Η επιστήμη, η συστηματοποιημένη γνώση, αποτελεί την προσπάθεια διερευνητικής απεικόνισης αυτού του κόσμου και των νόμων κίνησής του στην ανθρώπινη σκέψη. Η επιστημονική πρόοδος επιτελείται με τη διαρκή, διαλεκτική κίνηση «ενότητας και πάλης των αντιθέτων, μετατροπής των ποσοτικών αλλαγών σε πιο σύνθετη ποιότητα, άρνησης της άρνησης για το πέρασμα σε ανώτερο γνωσιακό επίπεδο», δηλ. με τη διαρκή επίδραση της επιστήμης και των επιστημόνων πάνω στην επιστήμη! Δεν πρόκειται απλά για επανάληψη τής ως τώρα κατακτημένης επιστημονικής γνώσης.

 Η γνώση στην Ιατρική εξάγεται από τον κόσμο που μας περιβάλλει μέσω των ερευνών. Αν και εφόσον οι έρευνες είναι σωστά σχεδιασμένες, κάτι που μπορεί να ελεγχθεί μέσω στοιχείων προσβάσιμων στον καθένα και μέσω της επανάληψης και επιβεβαίωσης των αποτελεσμάτων τους, τη γνώση που μας παρέχουν μπορούμε να την εμπιστευθούμε, έχει αντικειμενικό χαρακτήρα. Ο υποκειμενικός-ταξικός χαρακτήρας εισέρχεται σε άλλες πλευρές. Οι φαρμακολογικές π.χ. έρευνες είναι σχεδιασμένες γύρω από ένα ερώτημα: «Το φάρμακο Α θα βελτιώσει την επιβίωση στη Β νόσο σε σχέση με το φάρμακο Γ»; Εκείνη τη στιγμή ο ερευνητής θα κληθεί να βρει χρηματοδότηση για την πρώτη ύλη που θα χρησιμοποιήσει, για το προσωπικό που θα χρειαστεί, για τον υλικοτεχνολογικό εξοπλισμό. Το 60% της χρηματοδότησης διεθνώς γίνεται από ιδιώτες οι οποίοι χρηματοδοτούν τις έρευνες με κίνητρο το δικαίωμα μετατροπής της γνώσης που θα παραχθεί σε εμπόρευμα και τη δυνατότητα αποκλειστικής χρήσης της γνώσης-εμπόρευμα-πατέντας. Όπως είναι λογικό, οι ιδιωτικές εταιρείες θα χρηματοδοτήσουν αυτό που θα τους αυξήσει την επιχειρηματική τους κερδοφορία περισσότερο και όχι το χρήσιμο για το κοινωνικό σύνολο. Θα προωθήσουν τις έρευνες που θα οδηγήσουν στην παραγωγή πατέντας – εμπορεύματος με μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους. Άρα η γνώση που εξάγεται από την επιστημονική έρευνα είναι αντικειμενική, αυτό που είναι ταξικό είναι ποιο είναι εκείνο το τμήμα της γνώσης που επιλέγεται να εξαχθεί και να εφαρμοστεί κοινωνικά ή να αποκλειστεί. Και το κριτήριο, ειδικά στον σημερινό υπεραναπτυγμένο καπιταλισμό είναι πάντα η αγορά, η σχέση κόστους-οφέλους. Η αδυναμία διάκρισης αυτών των δύο στοιχείων οδηγεί είτε στη θεοποίηση των συμπερασμάτων των ιατρικών ερευνών εν γένει είτε στον μεταφυσικό ανορθολογισμό.

 Το δεύτερο σημείο στο οποίο εισάγεται η υποκειμενικότητα και η ταξικότητα στην επιστημονική γνώση είναι το ποια δεδομένα επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε, πώς  τα γενικεύσουμε, και τι  υποστηρίζουμε μέσω αυτών. Η επιστημονική γνώση παράγεται πλέον με ταχύτατους ρυθμούς. Για παράδειγμα μέσα σε δυο εβδομάδες από την έναρξη της πανδημίας, η διεθνής βιβλιογραφία εμπλουτίστηκε με περίπου 1.600 άρθρα σχετικά με την ασθένεια covid-19. Κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει εκτενώς αυτή την πνευματική παραγωγή και γι’ αυτό το λόγο ένα τμήμα της επιστημονικής κοινότητας προχωράει σε δημιουργία πλατφόρμας ανασκοπήσεων για ένα ζήτημα (review) και η υπόλοιπη στη μελέτη της ανασκόπησης και σπανιότερα στη συστηματική μελέτη της βιβλιογραφίας. Και αυτό είναι το δεύτερο σημείο που μπορεί να εισαχθεί ο υποκειμενικός-ταξικός παράγοντας: στην «αναδρομική» επεξεργασία της ήδη υπάρχουσας επιστημονικής γνώσης και τη διασπορά της. Στην περίπτωση της covid-19 παρότι δεν υπάρχουν ακόμα συστηματικές ανασκοπήσεις, οι αυθεντίες της επιτροπής λοιμωξιολόγων λειτουργούν σαν φορητές ανασκοπήσεις, επιλέγοντας υποκειμενικά τα δεδομένα που θα προωθήσουν για να ταιριάξουν στα πολιτικά όρια της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη γι’ αυτό από την περιφρόνηση της επιτροπής προς το επιδημιολογικό μοντέλο αντιμετώπισης άλλων χωρών που οχύρωσαν το σύστημα υγείας, διενέργησαν μαζικές δοκιμασίες ελέγχου, προστάτεψαν τις ευπαθείς ομάδες χωρίς την οριζόντια καραντίνα, καθώς και η αδιαφορία τους για την άνοδο της συνολικής, λοιπής νοσηρότητας του πληθυσμού παρά τις προειδοποιήσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας. Άρα η δευτέρου βαθμού επεξεργασία της επιστημονικής έρευνας, και η έκφραση αυτού στην κοινωνική και ιατρική πρακτική, συνδέεται με ταξικά και πολιτικά κριτήρια. Όσοι, αριστεροί και μη, δεν αμφισβήτησαν την πολιτική της κυβέρνησης και της επιτροπής ειδικών, με το κριτήριο της προστασίας των δικαιωμάτων του λαού στην υγεία, στην εργασία, στην ελεύθερη έκφραση και προχώρησαν σε άκριτη αποδοχή τους, υποτάχθηκαν συνειδητά στην κυβέρνηση και σε αυτά που αντιπροσωπεύει.

 

Στην περίπτωση της νόσου Covid-19, ο ανταγωνισμός των εταιρειών και του σχεδιασμού των κλινικών δοκιμών είναι χαρακτηριστικός. Είναι δύσκολο να συγκρίνουμε ορισμένα εμβόλια με άλλα, με αποτέλεσμα να εντείνεται η σύγχυση στον κόσμο. Ο ΠΟΥ πρότεινε να πραγματοποιήσει μια κλινική δοκιμή ώστε να συγκρίνει τα πιο προηγμένα. Και κανείς δεν ήθελε. Οι κυβερνήσεις έχουν πληρώσει χρήματα και θα μπορούσαν να απαιτήσουν από τις εταιρείες να συμμετάσχουν σε μια συγκριτική δοκιμή που θα διοργάνωνε ο ΠΟΥ, αλλά δεν το έπραξαν. Δεν είναι βολικό για τις εταιρείες να συγκρίνουν τα εμβόλιά τους με εκείνα άλλων εταιρειών. Προτιμούν να τα συγκρίνουν με εικονικό φάρμακο, σχεδιάζοντας μια κλινική δοκιμή για να έχει αποτελέσματα στο συντομότερο δυνατό χρόνο.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΡΙΤΗ

 Τα εμβόλια λειτουργούν διεγείροντας το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να παράγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης έναντι συγκεκριμένων αντιγόνων. Υπάρχουν δύο είδη ανοσοποίησης. Η ενεργητική, η οποία επιτυγχάνεται με τη φυσική νόσο ή τεχνητά με τον εμβολιασμό, και η παθητική, η οποία επιτυγχάνεται με τη χορήγηση έτοιμων αντισωμάτων, τα οποία έχουν παραχθεί στον οργανισμό άλλου ατόμου ή ζώου.

 Η απόφαση για τη χορήγηση των εμβολίων βασίζεται σε επιστημονικά κριτήρια που αξιολογούν τον επιπολασμό ενός λοιμώδους νοσήματος στον πληθυσμό, αλλά και την πιθανότητα επιπλοκών ανά ηλικιακή ομάδα ή υποκείμενη κατάσταση. Δεν είναι για πάσα νόσο ούτε για πάσα ηλικιακή ομάδα ή κατηγορία πληθυσμού. Στην περίπτωση της Covid-19 ο εμβολιασμός έχει διπλό στόχο: την κατά προτεραιότητα προστασία των ομάδων πληθυσμού που κινδυνεύουν περισσότερο και κατά δεύτερο την επίτευξη μαζικής ανοσίας στην κοινότητα.

 Μέχρι τώρα τα εμβόλια χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: τα αδρανοποιημένα και εκείνα από ζώντες εξασθενημένους μικροοργανισμούς. Τα αδρανοποιημένα εμβόλια μπορεί να αποτελούνται από ολόκληρους αδρανοποιημένους ιούς ή βακτήρια, είτε από τμήματά τους, όπως είναι οι πρωτεΐνες και οι πολυσακχαρίτες. Τα ζώντα εξασθενημένα εμβόλια αποτελούνται από εξασθενημένους μικροοργανισμούς που διατηρούν την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και να προκαλούν ανοσιακή απάντηση, χωρίς όμως να προκαλούν νόσο. Κατά την διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας, η έρευνα ανέδειξε κι άλλες κατηγορίες εμβολίων, όπως αυτά που βασίζονται σε ιούς-φορείς (vectors) ή αυτά που βασίζονται στην ανοσιακή απάντηση που επάγει η παρεντερική χορήγηση mRNA ή και DNA.

 Από εδώ προκύπτουν ερωτήματα και αβεβαιότητες που θα αναφερθούν στη συνέχεια.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

 Τα εμβόλια, όπως και τα φάρμακα, υπόκεινται στη λογική της αγοράς και του κέρδους, από τη στιγμή που δεν αποτελούν κοινωνικό αγαθό δημόσιας παραγωγής, ιδιοκτησίας και χορήγησης με βάση συγκεκριμένες ενδείξεις. Το αναφέρω αυτό διότι υπάρχει μια φιλολογία ότι «τα εμβόλια γενικά είναι πιο φτηνά και ασύμφορα για τις πολυεθνικές της φαρμακευτικής βιομηχανίας σε σχέση με τα φάρμακα». Δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Σε τέτοια μεγέθη παγκόσμιας αγοράς και ζήτησης, όπως με τον κορωνοϊό ή με τη γρίπη, τα πεδία κερδοφορίας είναι τεράστια. Τα κράτη γίνονται «χορηγοί» στις φαρμακοβιομηχανίες, αφού ήδη «προ-παραγγέλλουν» εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις από κάθε υποψήφια εταιρία που προσπαθεί να παρασκευάσει ένα πιθανό εμβόλιο. Κι αυτό με βάση συγκεκριμένες τοποθετήσεις εθνικών κρατών ή ολοκληρώσεων στο πλαίσιο του καπιταλιστικού ανταγωνισμού υπέρ συγκεκριμένων εταιρειών (πχ ελληνική κυβέρνηση και Pfizer) και όχι κατ’ ανάγκη με την αποτελεσματικότητα ή το κόστος του κάθε εμβολίου. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επενδύσει περίπου 1,2 δισ. δολάρια στην AstraZeneca για την ανάπτυξη, παραγωγή και παράδοση ενός πιθανού εμβολίου στις ΗΠΑ και έχει, ήδη, προπαραγγείλει 300 εκατ. δόσεις αυτού του εμβολίου, το ίδιο έχει κάνει με τη Sanofi καθώς και με την Pfizer/BioNTech. Η Βρετανία υπέγραψε συμφωνίες για την εξασφάλιση έως και 60 εκατ. δόσεων του εμβολίου από τις Sanofi/GlaxoSmithKline, για 30 εκατ. δόσεις του εμβολίου των BioNTech/Pfizer, για 60 εκατ. δόσεις του εμβολίου της Valneva και για 100 εκατ. δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca. Η ΕΕ έχει συμφωνήσει για την αγορά 300 εκατ. δόσεων του εμβολίου AstraZeneca, με την επιλογή αγοράς 100 εκατομμυρίων περισσότερων δόσεων, για λογαριασμό των κρατών μελών της και βρίσκεται σε συζητήσεις για παρόμοιες συμφωνίες με άλλους παρασκευαστές εμβολίων. Η Ρωσία ανακοίνωσε ότι έχουν ήδη γίνει προπαραγγελίες για 1 δισ. δόσεων του εμβολίου της από 20 χώρες (Ινδία, Μεξικό, Βενεζουέλα κ.α.).

 Από εδώ πηγάζει ένα καίριο ερώτημα. Μήπως η καπιταλιστική παραγωγή και ιδιοποίηση των θεραπευτικών προϊόντων – στη συγκεκριμένη περίπτωση των anti-Covid-19 εμβολίων -, ακριβώς επειδή γίνεται από τη σκοπιά του κέρδους, δεν καλύπτει κάποια πραγματική ανάγκη, είναι μια άχρηστη παραγωγή, μπορεί και επικίνδυνη; Το ερώτημα είναι βάσιμο, πρέπει όμως να αντιστραφεί. Το πρόβλημα δεν είναι κυρίως αν το τελικό προϊόν της καπιταλιστικής παραγωγής καλύπτει κάποια πραγματική ανάγκη, αλλά αν αντί για δημόσιο αγαθό μετατρέπεται σε εμπόρευμα προσιτό σε λίγους (ακριβώς επειδή είναι καπιταλιστικό προϊόν). Το πρόβλημα δεν είναι το εμβόλιο αλλά το που, πως, πότε και σε πόσους θα διατεθεί. Το εμβόλιο δεν είναι μια ατομική συνταγή αλλά ένα παγκόσμιο εμβολιαστικό πρόγραμμα που ειδικά σε συνθήκες πανδημίας, απαιτεί μια τεράστια κοινωνική κινητοποίηση σε γρήγορο χρόνο. Ήδη ο βασιλιάς αποδεικνύεται γυμνός. Πολλά λόγια, πολύ διαφήμιση, αλλά τελικά μόνο 150.000 δόσεις εμβολίου ΘΑ … διατεθούν για το επόμενο τρίμηνο στην Ελλάδα, και μάλιστα για ένα εμβόλιο δύο υποχρεωτικών δόσεων ώστε να έχει αποτέλεσμα.

 Οι δόσεις και η ποσότητα των εμβολίων δεν επαρκούν ούτε διατίθενται ισότιμα σε όλους και όλες τις χώρες, παρά τις δεδομένες ανάγκες («εμβολιαστικός εθνικισμός» κατά ΠΟΥ). Έρευνα της Oxfam συμπεραίνει ότι οι πλουσιότερες χώρες που αντιπροσωπεύουν το 13%του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν ήδη αγοράσει περισσότερη από τη μισή ποσότητα των μελλοντικών εμβολίων. Αυτό σημαίνει ότι πάνω από το μισό των μελλοντικών δόσεων των πέντε κορυφαίων υποψήφιων εμβολίων έχουν ήδη αγοραστεί. Μέχρι το Νοέμβριο του 2020, πάνω από το 80% των παρεχόμενων εμβολίων των εταιριών Pfizer-BioNTech και Moderna που έχουν προγραμματιστεί για το 2021 είχαν ήδη πουληθεί σε πλούσιες χώρες. Από την άλλη μεριά για παράδειγμα, οι ιθαγενείς των κοινοτήτων του Αμαζονίου στο Εκουαδόρ αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο λόγω των ελλείψεων σε πόσιμο νερό, τροφή, φαρμακευτικές παροχές, ιατρικές υπηρεσίες και ελέγχους για τον COVID-19 ενώ άνθρωποι που ζουν σε υπερπλήρη προσφυγικά κέντρα σε ανθυγιεινές συνθήκες, είναι επίσης πιθανότερο να κινδυνεύουν παραπάνω να μολυνθούν. Παρόλα αυτά μένουν απροστάτευτοι. Επιπλέον, σε πολλές χώρες, μετανάστες/ριες και πρόσφυγες χωρίς χαρτιά συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων και των εμβολίων.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΠΕΜΠΤΗ

 Τα εμβόλια δεν αποτελούν πανάκεια. Είναι βέβαιο ότι το εμβόλιο θα αναστείλει την πορεία της πανδημίας. Άλλο τόσο βέβαιο, όμως, είναι ότι δεν θα εκριζώσει τη λοίμωξη, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Η πρόκληση, μέσω του εμβολιασμού, παρατεταμένης παραγωγής εξουδετερωτικών αντισωμάτων, γεγονός που αποτελεί προϋπόθεση για την προστασία έναντι του ιού, δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί. Ο David Heymann, υπεύθυνος της μονάδας λοιμωδών νοσημάτων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κατά τη διάρκεια της επιδημίας SARS το 2002-2003, υπογραμμίζει ότι «το κοινό δεν καταλαβαίνει τα πάντα για τα εμβόλια… συμπεριλαμβανομένου του ότι η COVID-19 μπορεί, ακόμη και με τα εμβόλια, να γίνει ενδημική». Γνωρίζουμε από την εμπειρία άλλων μαζικών εμβολιασμών – αλλά όλο και πιο πολύ ακούγεται και για την Covid-19 – ότι το εμβόλιο μπορεί πιθανά να προστατέψει το συγκεκριμένο άτομο από τη βαριά νόσο (κάτι πολύ σημαντικό φυσικά) αλλά όχι και από τη μετάδοση του ιού σε τρίτο. Επίσης ουδείς γνωρίζει πόσο επαρκής αλλά και τι χρονικού εύρους θα είναι η ανοσολογική απάντηση. Μήπως ο ιός αν δεν εξουδετερώνεται ο πολλαπλασιασμός του, γίνει ενδημικός και κάθε χρόνο ή και λιγότερο χρειάζονται επαναληπτικές, αναμνηστικές δόσεις εμβολίου;

 

Επομένως, όλα τα αιτήματα του μαχόμενου κινήματος για ενίσχυση της δημόσιας υγείας, επίταξης του ιδιωτικού τομέα, ισχυρής ΠΦΥ, μέτρων προστασίας στους χώρους δουλειάς, μαζικής ιχνηλάτησης με δωρεάν τεστ, ενίσχυση των ΜΜΜ, προσλήψεων εκπαιδευτικών ενισχύονται ακόμα περισσότερο. Η υπόσχεση μιας πανάκειας καταπολέμησης της Covid-19 είναι για τις κυβερνήσεις μια «καλή δικαιολογία» για να επιστρέψουν οι άνθρωποι στη δουλειά χωρίς μέτρα, η δημόσια υγεία να παραμένει υποβαθμισμένη, η καπιταλιστική οικονομία να συνεχίζει να κερδοφορεί, ανεξάρτητα από τα συνεχιζόμενα και αυξημένα ποσοστά κρουσμάτων και θνησιμότητας.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΚΤΗ

 Υπάρχει θέμα ασφάλειας με τα καινούρια εμβόλια; Οι παρενέργειες τους είναι ελάχιστες και σε κάθε περίπτωση είναι ασύγκριτες σε σχέση με τη βαρύτητα της νόσου Covid-19. Τα εμβόλια γενικά είναι πιο ασφαλή από πολλά φάρμακα. Το σημείο που πρέπει να αναδειχθεί δεν είναι η ασφάλειά τους αλλά η αποτελεσματικότητά τους, κυρίως λόγω της ταχύτητας της παραγωγής τους, πιθανά με μη επαρκείς και καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες. Η επιδημιολόγος του ΠΟΥ, Μαρία βαν Κέρκοβ, σχολίασε ότι οι «ειδικοί ακόμη μαθαίνουν πόσο ισχυρή είναι η αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος των ανθρώπων στον SARS-CoV-2 και πόσο καιρό διαρκεί».

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΒΔΟΜΗ

 Το εμβόλιο τύπου mRNA μήπως δημιουργεί παρεμβάσεις στο DNA και οδηγεί σε απρόβλεπτες παρεμβάσεις στο ανθρώπινο γονιδίωμα; Ξεκάθαρα ΟΧΙ. Το mRNA των εμβολίων δεν αλλοιώνει το DNA ενός ανθρώπου που δέχεται το εμβόλιο. Η σύγχυση δημιουργείται διότι ενώ τα παραδοσιακά εμβόλια λειτουργούν εκθέτοντας το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος σε έναν ζώντα ιό που έχει εξασθενίσει ή σε νεκρό νοσογόνο παράγοντα ή σε βασικά τμήματα του, με τους νέους τύπους εμβολίων στα οποία γίνεται χρήση DNA και mRNA επιλέγεται μόνο  μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη του ιού για να δημιουργήσει αντιγονικό ερέθισμα παραγωγής αντισωμάτων και ανοσολογικής μνήμης. Αυτή η νέα τεχνική έγινε για λόγους ταχύτητας αξιοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία με τους ιούς SARS  και MERS, και κωδικοποιεί την «παθογόνο» πρωτεΐνη του ιού στο κρίσιμο μονοπάτι προσκόλλησης του στα ανθρώπινα κύτταρα. Το πρόβλημα κι εδώ δεν είναι η τεχνική αλλά το αν η ανοσολογική μνήμη έναντι μιας πρωτεΐνης του ιού και όχι με το νοσογόνο παράγοντα ως «σύνολο» επαρκεί για την ικανή ανοσολογική απόκριση. Γιατί όμως τόση συζήτηση ειδικά για το DNA και των κινδύνων που συνεπάγονται οι έξωθεν παρεμβάσεις, ακόμα και σε προοδευτικούς κύκλους; Ο μυστικισμός γύρω από το DNA φέρνει στην επιφάνεια ένα ακόμα φιλοσοφικό, επιστημολογικό ζήτημα. Τη θεοποίηση του γονιδίου και του DNA, με άλλα λόγια ότι αρκετοί πιστεύουν, άσχετα αν δεν το ομολογούν, πως «ο άνθρωπος είναι η μοίρα του, όπως εγγράφεται στα γονίδιά του». Ο σύγχρονος ιδεαλισμός στη θέση του πνεύματος φέρνει τα γονίδια και τον ανθρώπινο φαινότυπο, την «ύλη», το πως θα αναπτυχθεί, θα δράσει, θα συνειδητοποιηθεί, θα νοσήσει, τη θεωρεί εξαρτημένη από το εγγενώς οριοθετημένο γονιδιακό του πρόγραμμα. Το DNA όμως δεν αποτελεί τίποτα άλλο από ένα ιστορικά εξελισσόμενο βιολογικό πρότυπο εμβρυογένεσης και βασικού ανατομικού σχηματισμού ενός έμβιου οργανισμού. Η ανάπτυξη του ανθρώπου έρχεται από «έξω προς τα μέσα», από το περιβάλλον στο κύτταρο και τον πυρήνα του, γι’ αυτό και τα «γονίδια» εκφράζονται ή δεν εκφράζονται, τροποποιούνται ή παγώνουν, ανάλογα με τις εξωτερικές επιδράσεις στον κυτταρικό μεταβολισμό. Όλα τα μικρόβια και οι ιοί από τη στιγμή που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να ενισχύσει τον πολλαπλασιασμό των ειδικών ανοσοκυττάρων επιδρούν στο DNA και τα «γονίδια». Τίποτα μαγικό σε όλα αυτά. Το mRNA εμβόλιο είναι μία από τις χιλιάδες εξωτερικές παρεμβάσεις που υφίστανται καθημερινά τα κύτταρά μας και έρχεται για να ευαισθητοποιήσει τα ανοσοκύτταρα και τους πολύπλοκους μηχανισμούς της προσαρμοστικής ανοσίας στον μελλοντικό εισβολέα, και άρα για να αλλάξει τη «μοίρα» μας. Ο άνθρωπος είναι «το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων», όχι των γονιδίων του.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΟΓΔΟΗ

 Οι μαχόμενοι επιστήμονες πρέπει να πρωτοστατήσουν στον τριπλό αγώνα κατά του ανορθολογισμού και του αστικού, κερδοφόρου τεχνοκρατισμού. Μην ξεχάσουμε ποτέ ότι η πραγματική επιστημονική έρευνα και προσφορά είναι αφιλοκερδής, δεν είναι εμπορική δραστηριότητα. Ο Τζόνας Έντουαρντ Σολκ, Αμερικανός ιολόγος που έγινε παγκοσμίως γνωστός για την ανακάλυψη και ανάπτυξη του πρώτου ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας το 1955, αντιμετωπίστηκε ως εθνικός ήρωας. Όταν ρωτήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη για το ποιος είχε την πατέντα του εμβολίου, ο Σολκ απάντησε: «Δεν υπάρχει πατέντα. Μπορείς να πατεντάρεις τον Ήλιο;». Να υπενθυμίσουμε ότι η πολιομυελίτιδα θεωρούνταν στις μεταπολεμικές Η.Π.Α. και την Ευρώπη, ο τρομακτικότερος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία. Η επιδημία του 1952 αποτέλεσε και το χειρότερο ξέσπασμα στην ιστορία των ΗΠΑ. Από τα 58.000 περιστατικά που καταγράφηκαν επισήμως το έτος αυτό, 3.145 άτομα απεβίωσαν και 21.269 χτυπήθηκαν από μέτρια μέχρι σοβαρή αναπηρία,[1] ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν παιδιά. Ο διάδοχος του, Sabin, που τελειοποίησε το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας και ανακάλυψε την από του στόματος χορήγηση του αρνήθηκε τα χρήματα, επιτρέποντας, έτσι, τη διάδοσή του και στα φτωχότερα στρώματα της παγκόσμιας κοινωνίας. Εκατομμύρια παιδιά από την Ανατολή, την Ασία και την Ευρώπη εμβολιάστηκαν με αυτό, με αποτέλεσμα να εξαλειφθεί η νόσος.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΝΑΤΗ

 Το εμβόλιο το βλέπουμε σε συνδυασμό με τη βελτίωση της δημόσιας υγείας και υγιεινής, σε μια ολιστική σφαίρα αντιμετώπισης. Την αύξηση του μέσου όρου ζωής το τελευταίο αιώνα δεν το έφερε μόνο η ιατρική με τη στενή της έννοια (εμβόλια, φάρμακα, νοσοκομεία) αλλά η επιστήμη με την πλατιά έννοια (βελτίωση κοινωνικοοικονομικών και εργασιακών συνθηκών) κάτω από την πάλη του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Ο εργασιακός μεσαίωνας του σημερινού ολοκληρωτικού καπιταλισμού μπορεί να μας οδηγήσει και στην πρότερη υγειονομική κατάσταση. Αν δεν τον ανατρέψουμε ….

 Η ανατροπή κυρίως έχει να κάνει με τη σύγκρουση με το καθεστώς καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και ιδιοποίησης – πατέντας των επιτευγμάτων της ιατρικής, επιστημονικής έρευνας. Τα εμβόλια δεν τα παράγει η κάθε Pfizer. Τα δημιουργεί ο κόσμος της εργασίας και το σύγχρονο επιστημονικό δυναμικό των λαών όλου του κόσμου. Τα τεράστια ποσά που δαπανώνται για την παραγωγή των σύγχρονων επιτευγμάτων σε ελάχιστο χρόνο, προέρχονται από τον πλούτο των λαών που σφετερίζονται από τους μεγιστάνες των Πολυεθνικών, Πολυκλαδικών Μονοπωλίων. Ωστόσο, οι εταιρείες, με τεράστια οικονομικά συμφέροντα, είναι αυτές που σχεδιάζουν κλινικές δοκιμές, τις πραγματοποιούν, αναλύουν τα αποτελέσματα και κατέχουν τα δεδομένα. Το που και για ποιο σκοπό θα κατευθυνθεί αυτός ο πλούτος δεν καθορίζεται από τους λαούς αλλά από το σύμπλεγμα κυβερνήσεων – ΠΠΜ. O ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός έχει οδηγήσει τον ΠΟΥ σε μια παρωδία τύπου ΟΗΕ, που ελάχιστη δυνατότητα παρέμβασης έχει στην παγκόσμια διαχείριση της δημόσιας υγείας. Το Ίδρυμα Gates έχει μεγαλύτερη επιρροή στη δημόσια υγεία από τον ίδιο τον ΠΟΥ.

 Ο ΠΟΥ είναι, ότι τα μέλη του – που είναι όλες οι κυβερνήσεις – του επιτρέπουν. Οι δυτικές κυβερνήσεις, την ίδια στιγμή που ο ΠΟΥ ετοίμαζε το ACT Accelerator (μια παγκόσμια πρωτοβουλία για την ενίσχυση των εμβολίων και των θεραπειών κατά του κορωνοϊού), κατέληξαν σε διμερείς συμφωνίες για την αγορά εμβολίων.

 H Βελγίδα επιστήμονας Ελς Τορέλ  καταγγέλλει στην El Pais ότι η λύση στην πανδημία έχει αφεθεί στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών που ενδιαφέρονται περισσότερο για τα χρήματα παρά για τη δημόσια υγεία. «Η σημερινή έλλειψη διαφάνειας τροφοδοτεί τους αρνητές των εμβολίων», προειδοποιεί. Οι κυβερνήσεις δαπανούν περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια ευρώ για την παραγωγή του εμβολίου, με τα αποτελέσματα της έρευνας να τα καρπώνονται οι ιδιώτες.

 «Αυτή η πανδημία αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν συνήθως τα πράγματα. Τώρα υπάρχουν περισσότερες δημόσιες επενδύσεις από ποτέ, αλλά ο έλεγχος παραμένει στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών: έχουν την πνευματική ιδιοκτησία, καθορίζουν τις τιμές, αποφασίζουν πώς θα κάνουν τις κλινικές δοκιμές και επιλέγουν ποια δεδομένα θα δημοσιεύουν σε δελτία τύπου, όχι σε επιστημονικά περιοδικά. Το οποίο είναι εκπληκτικό. Το εμβόλιο της Pfizer έλαβε άδεια στο Ηνωμένο Βασίλειο με βάση τα στοιχεία από ένα δελτίο τύπου της εταιρείας. Είναι αδιανόητο. Οι ρυθμιστικοί φορείς υποτίθεται ότι υπερασπίζονται το δημόσιο συμφέρον, αλλά δεν υπάρχει διαφάνεια.»

 Και συνεχίζει, εξαιρετικά αποκαλυπτικά:

 «Έχουν αποφασίσει ότι είναι αποδεκτό να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο για μια πανδημία που πρέπει να αποθηκευτεί και να διανεμηθεί στους -70 βαθμούς Κελσίου. Πριν από την πανδημία, κανείς σοβαρός δεν θεώρησε ποτέ αποδεκτό να διαθέσει στην αγορά ένα εμβόλιο που απαιτεί μια τέτοια υλικοτεχνική πρόκληση και πρόσθετο κόστος. Και τώρα, υπό τις επείγουσες συνθήκες, δεν φαίνεται να μας νοιάζει. Είναι τρέλα. Έχουμε επιτρέψει στην Pfizer και τη BioNTech να είναι πρώτοι και να έχουν επιχειρηματικό πλεονέκτημα. Το εμβόλιο δεν θα είναι αποτελεσματικό στις αναπτυσσόμενες χώρες. Μου πέφτουν τα αυτιά όταν ακούω ότι χώρες μεσαίου εισοδήματος όπως η Κολομβία σκέφτονται να αγοράσουν το εμβόλιο της Pfizer.»

 «Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχει αναπτύξει το εμβόλιο του χρησιμοποιώντας πολλούς δημόσιους πόρους. Ο συνεργάτης της, η Φαρμακευτική Εταιρεία AstraZeneca, έχει λάβει ένα άλλο τεράστιο ποσό από δημόσιους πόρους, για ανάπτυξη και παραγωγή του εμβολίου, και έχει δεσμευτεί την προσφορά του [μη κερδοσκοπικά] κατά τη διάρκεια της πανδημίας προς τρία ή τέσσερα δολάρια για κάθε μία από τις δύο δόσεις που απαιτούνται. Αυτή είναι η τιμή κόστους; Δεν γνωρίζουμε, δεν υπάρχει διαφάνεια. Γνωρίζουμε ότι το κόστος παραγωγής των κλασικών εμβολίων που χορηγούνται στα παιδιά είναι πολύ μικρότερο από ένα δολάριο. Η Johnson & Johnson δήλωσε ότι θα παράξει δικό της για $10 τη μια δόση. Αυτό είναι εξαιρετικά ακριβό σε σύγκριση με την κανονική τιμή των εμβολίων σε πολλές χώρες! Αυτό που βλέπουμε τώρα με την covid-19 είναι μια ευκαιρία να δημιουργήσουμε ένα πολύ προσοδοφόρο επιχειρηματικό μοντέλο. Εάν οι υποτιθέμενες μη κερδοσκοπικές τιμές είναι $3 ή ακόμα και $10 ανά δόση για εμβόλια που θα χρησιμοποιηθούν παγκοσμίως, πρόκειται για χρυσωρυχείο. Η Pfizer και η Moderna δεν προσποιούνται καν ότι προσφέρουν μη κερδοσκοπικές τιμές, αντί να χρεώνουν περίπου 20 δολάρια ή περισσότερο ανά δόση.»

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΔΕΚΑΤΗ

 Το μαχόμενο υγειονομικό κίνημα απαιτεί πρόγραμμα μαζικού και δωρεάν εμβολιασμού, με όλα τα διαθέσιμα εμβόλια, τις αναγκαίες προσλήψεις στις εμβολιαστικές δομές και την ασφάλεια στη μεταφορά και διατήρηση τους. Μαζί με όλα τα αιτήματα ενίσχυσης της δημόσιας υγείας και ανατροπής της εγκληματικής, κυβερνητικής πολιτικής του οριζόντιου και τυφλού lockdown, της υποβάθμισης του ΕΣΥ, της σαρδελοποίησης στους χώρους δουλειάς και τα ΜΜΜ. Απαιτείται εξαντλητική ενημέρωση, απαντήσεις στα υπαρκτά ερωτήματα και εκστρατεία, με βάση τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και όχι την κυβερνητική, τηλεοπτική προπαγάνδα της «πανάκειας» και της «Ελευθερίας».

 Η ελευθερία δεν έρχεται ούτε με την υγειονομική δικτατορία και το αστυνομικό κράτος ούτε με την «ελευθερία της αγοράς». Στην περίπτωση του μαζικού εμβολιασμού απέναντι σε ένα επικίνδυνο, μεταδοτικό, λοιμώδες νόσημα απαιτείται κοινωνική συνειδητοποίηση και ενεργοποίηση διότι «ο λαός σώζει το λαό». Το λαϊκό ένστικτο και η ωριμότητα του εργατόκοσμου ξέρει να εφαρμόζει συνειδητή πειθαρχία και να ξεχωρίζει το κοινωνικά αναγκαίο από το καπιταλιστικά ιδιοτελές στο ζήτημα του μαζικού εμβολιασμού. Η απάντηση σε μια πανδημία δεν είναι ατομική υπόθεση ούτε υποτάσσεται στο δίπολο αστική ελευθερία – κρατικός ολοκληρωτισμός.

 * Ο Μιχάλης Ρίζος είναι εντατικολόγος γιατρός, πρόεδρος του Συλλόγου εργαζομένων στο νοσοκομείο Αττικό και μέλος της Πολιτικής Επιτροπής του ΝΑΡ

 

 

 

Γιώργος Λιερός

Αναδημοσίευση: https://poli-k.net/pandimia-axia-tis-anthropinis-zois-oikonomiki-megethynsi-amp/

 Το σύγχρονο κράτος, σχεδόν σε όλες του τις εκδοχές –αλλά δυστυχώς και η μεγάλη πλειοψηφία του λεγόμενου «ανταγωνιστικού κινήματος»– έχει για αφετηρία τις πολιτικές της ζωής (αντί για εκείνες της δημόσιας ελευθερίας). Κι είναι ακριβώς οι πολιτικές της ζωής που οδηγούν μέσα από μια διαλεκτική, την οποία έχει εξηγήσει η Άρεντ και ο τόσο κακοχωνεμένος (όχι χωρίς δική του ευθύνη) Αγκάμπεν, στη θανατοπολιτική. Οι άνθρωποι υπακούν την κρατική εξουσία γιατί προστατεύει τη ζωή τους, ακριβώς με την απειλή ότι μπορεί να άρει αυτήν την πολύ πραγματική προστασία που παρέχει. Με αντάλλαγμα την εν λόγω προστασία, κατά την χομπσιανή μυθολογία, οι άνθρωποι παραχώρησαν τις ελευθερίες τους στον κυρίαρχο.

Το κράτος υπόσχεται ασφάλεια και ευκαιρίες για ευημερία· δεν κυβερνάει μόνο με τη βία, αλλά και γιατί αποδεικνύεται κοινωνικά «χρήσιμο». Δεν θα απαλλαγούμε ποτέ από την κρατική εξουσία εάν δεν δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να πάψει να είναι χρήσιμη.

Η πανδημία είναι όντως μια πολύ πραγματική απειλή. […] Πολύ καλά κάνουμε, από τη μεριά μας, και ζητάμε περισσότερες ΜΕΘ, προσλήψεις υγειονομικών, δημόσιο σύστημα υγείας, αύξηση των δαπανών για την υγεία, την επιβεβλημένη ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης κ.τ.λ. Όμως, εάν σταματήσουμε εδώ, δεν είμαστε παρά μια αντιπολίτευση στο πλαίσιο του βιοπολιτικού κράτους. Δυστυχώς η μεγάλη πλειοψηφία του λεγόμενου «ανταγωνιστικού κινήματος» δεν βγαίνει έξω από αυτά τα όρια – ακόμα χειρότερα: υπερθεματίζει στις βιοπολιτικές λογικές.

…Εννοείται ότι οι μηχανισμοί ψηφιακής επιτήρησης δεν πρόκειται να αποσυναρμολογηθούν μετά την παρέλευση της πανδημίας. Στην πραγματικότητα έχει ανοίξει ο δρόμος για τη συνεχή καταγραφή βιολογικών δεικτών που αντιστοιχούν στη σωματική και την ψυχική κατάσταση του καθένα, στις συναισθηματικές του αντιδράσεις απέναντι σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, κάτι που δίνει εκπληκτικές δυνατότητες χειραγώγησης της συμπεριφοράς των ανθρώπων. [3]

Ας μην βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε αυτόν τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο ως ολοκληρωτικό. Κάθε άλλο, μπορεί να είναι πολύ χαρούμενος, πολύχρωμος, γεμάτος από ανθρώπους των δικαιωμάτων που θα διεκδικούν από το κράτος τα πιο απίθανα πράγματα, αν και ανάμεσα σ’ αυτά δεν θα περιλαμβάνεται το δικαίωμα να μην αφήνουμε ίχνη στο πέρασμά μας, να κρατάμε κρυφή την ιδιωτική μας ζωή [4] και άλλα τέτοια παλαιομοδίτικα.

Πολλές δεκαετίες πριν, ο Κρίστοφερ Λας μιλώντας για την «κουλτούρα του ναρκισσισμού» σε μια «δημοκρατική» κοινωνία όπως οι ΗΠΑ, αναφέρθηκε στον επιτελεστικό εαυτό [performing self], έχοντας υπόψη του τις εργασίες του Έρβινγκ Γκόφμαν: συνηθισμένοι άντρες και γυναίκες αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους στην καθημερινότητά τους σαν εκτελεστές [performers]υπό τη συνεχή ενδελεχή παρακολούθηση φίλων και ξένων· είναι καλά εκπαιδευμένοι να συμπεριφέρονται κάθε στιγμή σαν να δίνουν παράσταση με όλα τα βλέμματα στραμμένα πάνω τους. [5] Η κοινωνία του θεάματος προετοιμάζει εδώ και δεκαετίες τους ανθρώπους για την σημερινή εγκατάσταση του «καπιταλισμού της επιτήρησης». Μια ζωή που ξοδεύεται σε πλήρη δημοσιότητα επί παρουσία άλλων, γίνεται ρηχή [6], νόμιζαν κάποτε. Όμως ο άνθρωπος επιθυμητική μηχανή δεν θέλει να κρατήσει τίποτα κρυφό, εντελώς εξαρτημένος από το κράτος και τις εταιρείες, επιδεικνύει διαρκώς την «διαχείριση του εαυτού» του, την «οικονομία των απολαύσεων» του κ.τ.λ.

Στον «βαθύ» φιλελευθερισμό, όπως τον προείδε με την μοναδική του οξυδέρκεια εδώ και τέσσερις αιώνες ο Χομπς, το δικαίωμα της κινητικότητας είναι το θεμελιώδες και προηγείται εκείνου της ιδιωτικότητας. Σύμφωνα με τον Χομπς, ο σκοπός που έχει ενσωματωθεί στον άνθρωπο σαν αυτοκινούμενο και αυτοκατευθυνόμενο μηχάνημα, είναι η διατήρηση της κίνησης. Από αυτή τη σκοπιά, η καραντίνα –τη στιγμή που εφαρμόζεται σήμερα σε 4 δις ανθρώπους– είναι ήδη ξεπερασμένη, το μέλλον ανήκει στην ψηφιακή επιτήρηση.

…Η υγειονομική κρίση αποτελεί ένα γιγαντιαίο κοινωνικό πείραμα. Η ψηφιοποίηση των κοινωνιών επιταχύνεται ραγδαία. Η εργασία και η διδασκαλία, σε μια πρωτόγνωρη κλίμακα, γίνονται διά του διαδικτύου από το σπίτι. Το διαδικτυακό εμπόριο εκτοπίζει τις τοπικές αγορές, τα μικρά μαγαζιά, το διά ζώσης αλισβερίσι. Το σύνολο της κοινωνικότητας υφίσταται σοβαρούς μετασχηματισμούς με τον θρίαμβο του εικονικού έναντι του πραγματικού και τον δραστικό περιορισμό της συνάντησης με τον άλλον. Θα δρομολογηθούν, πιθανόν, σημαντικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις όχι όμως επιστροφή στην κρατική παρεμβατικότητα και το κράτος-έθνος.

Ο κρατικός παρεμβατισμός δεν έφυγε ποτέ ώστε να χρειάζεται να επιστρέψει. Η (καπιταλιστική) αγορά αποτελεί ένα δημόσιο θεσμό έλεγε η Ε. Όστρομ [8], ένα τμήμα του ολοκληρωμένου κράτους υποστήριζε ο Γκράμσι (ολοκληρωμένο κράτος= πολιτική+ιδιωτική κοινωνία), δημιουργήθηκε από τον κεντρικά ελεγχόμενο και ρυθμισμένο παρεμβατισμό και τον χρειάζεται διαρκώς κατά τον Πολάνυι. [9] Δεν υπάρχει, λοιπόν, καπιταλιστική αγορά έξω από το κράτος και αυτό είναι πολύ καθαρό και για τους παλαιότερους (Χομπς, Τζον Λοκ) και για τους νεότερους στοχαστές του φιλελευθερισμού. [10]

…Η διάδοση της πανδημίας σε κάθε χώρα είναι σε γενικές γραμμές ανάλογη του ανοίγματός της στην παγκοσμιοποίηση.

Οι οκτώ χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτές που διατηρούν τις μεγαλύτερες εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα, αν και βέβαια δεν είναι απόλυτη ούτε η σειρά ούτε η αναλογία. [14] Στα ίδια συμπεράσματα οδηγούμαστε εξετάζοντας τη συμμετοχή κάθε χώρας στις διεθνείς αερομεταφορές, το που βρίσκονται τα μεγάλα αεροδρόμια κ.τ.λ. Ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΑΤΑ το 2018 ταξίδεψαν 4,3 δις επιβάτες, 12 εκατομμύρια ημερησίως, τρεις φορές περισσότεροι από ό,τι 18 xρόνια πριν, ενώ κατά τον ICAO το 2018 μεταφέρθηκε με αεροπλάνα το 35% της συνολικής αξίας του διεθνούς εμπορίου και το 90% του διασυνοριακού ηλεκτρονικού εμπορίου. Στις μετακινήσεις για οικονομικούς, εμπορικούς και  επιχειρηματικούς λόγους το 2018 προστέθηκαν εκείνες 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που έκαναν διακοπές στο εξωτερικό. Η πανδημία διαδόθηκε ακολουθώντας τις πλατιές και γρήγορες λεωφόρους της παγκοσμιοποίησης. Με δεδομένη την ταχύτητα διάδοσης, η απάντηση δεν μπορεί να περιοριστεί στη διεκδίκηση περισσότερων κλινών ΜΕΘ. Ακόμα και αν είχαν παρθεί εγκαίρως όλα τα μέτρα, το Ηνωμένο βασίλειο θα χρειαζόταν πενταπλάσιο αριθμό σε κλίνες ΜΕΘ για να αντέξει το υγειονομικό του σύστημα. [15] Χρειάζονται και τα περιοριστικά μέτρα και μια αυστηρή ψηφιακή επιτήρηση. Δημοκρατία και παγκοσμιοποίηση δεν πάνε μαζί.

 Μια συμβιωτική κοινωνία, από την άλλη πλευρά, αν και φυσικά δεν θα αγνοούσε την προηγμένη ιατρική τεχνολογία, δεν θα επικέντρωνε σε αυτήν την προσπάθειά της για την προαγωγή της δημόσιας υγείας. Θα δινόταν έμφαση στη πρόληψη και την πρωτοβάθμια περίθαλψη, ενώ ένας πιο υγιεινός τρόπος ζωής θα περιόριζε την έκταση των «υποκείμενων νοσημάτων» που είναι τόσο χαρακτηριστικά του πολιτισμού μας.

Με την τοπικοποίηση της παραγωγής, οι μετακινήσεις για οικονομικούς λόγους θα περιορίζονταν δραστικά, οι τόποι παραγωγής θα ήταν κοντά στους τόπους κατανάλωσης και το μακρινό εμπόριο θα συνυπήρχε δίπλα σε πολύ εκτεταμένα δίκτυα ανταλλαγής δώρων και θα αφορούσε, όπως παλιά, «είδη πολυτελείας», σπάνιες πρώτες ύλες και πολιτιστικά αγαθά. Η ανάκαμψη των οικοσυστημάτων, μια μεγάλη ποικιλία τρόπων ζωής, διαφοροποιημένες κατά περιοχή ισορροπίες ανάμεσα σε μικροβιακούς πληθυσμούς, ζώα και ανθρώπους, θα παρεμπόδιζαν την ανάδυση ή θα επιβράδυναν την διάδοση πολλών επιδημιών. Κανένας δεν θα ενδιαφερόταν για κάτι σαν τον σημερινό μαζικό τουρισμό, καθώς οι άνθρωποι μιας τέτοιας κοινωνίας θα ταξίδευαν πολύ, θα ήταν δεινοί περιηγητές και ένα μέρος της ζωής τους θα το πέρναγαν ταξιδεύοντας σε μακρινούς και άγνωστους τόπους (η Γη, τότε, με την αναβίωση παλιών πολιτισμών και τη γέννηση καινούριων, θα είχε γίνει ξανά απέραντη, αχανής).

Οι περιηγητές θα έπαιζαν ένα σπουδαίο ρόλο στην πολιτιστική ενοποίηση μιας τόσο αποκεντρωμένης ανθρωπότητας. Τα ταξίδια αυτά θα ήταν λίγα στη ζωή του καθένα και δεν θα γίνονταν με γρήγορους ρυθμούς. Θα κρατούσαν όμως μήνες ή και χρόνια και θα αποτελούσαν σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας του ελεύθερου ανθρώπου.

Η σημερινή πανδημία πιθανότατα δεν θα είναι η τελευταία, οι επόμενες μάλιστα θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο φονικές.

Εδώ και 60-70 χρόνια έχει συμβεί η δεύτερη μεγάλη αλλαγή στην ιστορία της σχέσης ανθρώπων/ζώων (η πρώτη ήταν η εξημέρωση των κατοικίδιων κατά τη νεολιθική επανάσταση πριν 10.000 χρόνια). Πρόκειται για τη βιομηχανική κτηνοτροφία, η οποία καταναλώνει το 40% των δημητριακών, παράγει το 15-20% των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και είναι υπεύθυνη για μια χωρίς προηγούμενο βάρβαρη κακομεταχείριση των ζώων. Η βιομηχανική κτηνοτροφία προσφέρει ένα θαυμάσιο βιολογικό υπόστρωμα για τις μεταλλάξεις των ιών, την αύξηση της λοιμογόνου τους δύναμης και το πέρασμα τους από τα ζώα στους ανθρώπους. [16]

Μαζί με την εκτροφή άγριων ζώων για το κρέας τους [17] και την καταπάτηση των φυσικών ενδιαιτημάτων της άγριας πανίδας (για την οποία είναι, επίσης, υπαίτια η αλματώδης αύξηση της ζήτησης για ζωοτροφές), η βιομηχανική κτηνοτροφία έχει προκαλέσει το άνοιγμα, από το 1975 και μετά, της λεγόμενης «εποχής των αναδυομένων επιδημιών»: την εμφάνιση δεκάδων νέων ασθενειών, οφειλόμενων κυρίως σε ιούς, με μια συχνότητα που δεν έχει ανάλογο στην ιστορία της ανθρωπότητας. [18] Η βιομηχανική κτηνοτροφία πρέπει να καταργηθεί και η ανθρωπότητα να αρκεστεί στην κατανάλωση του κρέατος που παράγει η οικογενειακή και η νομαδική κτηνοτροφία.

Γιατί η σημερινή πανδημία παίρνει διαστάσεις στο συλλογικό φαντασιακό, που ποτέ δεν είχαν ας πούμε, η «γρίπη του Χονγκ Κονγκ» (1968) ή η «ασιατική γρίπη» (1957-1958);

Η δέσμευση του κυρίαρχου να προστατεύει τη ζωή των υπηκόων του είναι από παλιά συστατική της εξουσίας του. Γιατί, λοιπόν, πριν 60 χρόνια τα κράτη δεν πήραν αυστηρά περιοριστικά μέτρα, όπως αυτά που παίρνουν σήμερα, αν και εκείνες οι επιδημίες ήταν εξίσου φονικές; Δεν είναι μόνο ότι σήμερα φοβόμαστε πως θα ακολουθήσουν και άλλες πανδημίες με ακόμη περισσότερα θύματα. Πρόκειται επίσης και για την «αναβάθμιση» της ανθρώπινης ζωής σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από εκείνη που προέβλεπε το παλιό κοινωνικό συμβόλαιο.

Αυτή η «αναβάθμιση» της ζωής εξηγεί την συγκρότηση του ψηφιακού αστυνομικού κράτους σαν υγειονομικό θεραπευτικό κράτος (το οποίο μπορεί και να σκοτώνει στο όνομα της προστασίας της υγείας, όπως ήδη κάνει το νιγηριανό και το ινδικό κράτος). Σήμερα, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι την εποχή της «ασιατικής γρίπης» και της γρίπης του Χονγκ Κονγκ, με κατεστραμμένες σε μεγαλύτερη έκταση τις οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, η παραγωγή και η αναπαραγωγή της ζωής των ανθρώπων έχει περάσει στα χέρια του κράτους, των εταιρειών, της επιστήμης και της τεχνολογίας.

…Ο άνθρωπος επιτέλους έγινε αφεντικό, ιδιοκτήτης του εαυτού του! Ναι, μόνο που τώρα είναι εξαρτημένος, για τις λειτουργίες που επιτελούσε προηγούμενα η οικογένεια, είτε από το κράτος είτε από την αγορά. Διεκδικεί δικαιώματα, π.χ. σε παιδικούς σταθμούς ή οίκους ευγηρίας, από το κράτος ή προσφεύγει στις σχετικές υπηρεσίες που προσφέρει η αγορά. Σε κάθε περίπτωση, τόσο το κράτος όσο και η αγορά αναλαμβάνουν τις οικογενειακές και κοινωνικές λειτουργίες με βάση την επιστήμη και κάνοντας εκτεταμένη χρήση τεχνολογίας.

…Η πανδημία δρα σαν καταλύτης για μείζονες κοινωνικές αλλαγές, οι οποίες προετοιμάζονται από τα πάνω και από τα «κάτω» εδώ και δεκαετίες. Απέναντι στο βάθος των επιχειρούμενων αλλαγών δεν αρκούν οι συνηθισμένες απαντήσεις. Ένα ζήτημα για την επόμενη μέρα, και σωστά το θέτει η αριστερά, είναι το ποιος θα πληρώσει τα τεράστια κόστη της πανδημίας, να μην χειροτερεύσει ακόμα περισσότερο η θέση των εργαζόμενων. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η παρεμπόδιση της εγκατάστασης ενός ψηφιακού αστυνομικού κράτους. Εάν μείνουμε όμως μόνο σ’ αυτά, τότε θα έχουμε περιοριστεί σε μάχες οπισθοφυλακών με πραγματικά περιορισμένες προοπτικές. Χρειάζεται προπάντων η εναντίωση στο μοντέλο ανάπτυξης, στον τρόπο ζωής και ολόκληρο τον πολιτισμό πού το συνοδεύει. Την δεκαετία που προηγήθηκε, κάναμε τα πρώτα δειλά βήματα, τώρα ο βηματισμός μας πρέπει να γίνει πιο γρήγορος, πιο τολμηρός.

Η διάσπαρτη κοινωνική αντιπολίτευση και οι πολιτικές δυνάμεις που συνδέονται μαζί της, αυτή τη φορά έδειξαν αντανακλαστικά και ετοιμότητα. Εκδηλώθηκε το καταστάλαγμα της πείρας της προηγούμενης δεκαετίας. Η συζήτηση που διεξάγεται με αφορμή την πανδημία είναι υψηλού επιπέδου. Ωστόσο η αναμέτρηση είναι εξαιρετικά άνιση. Δεν είναι μόνο ότι οι δυνάμεις μας είναι απελπιστικά λίγες. Αυτό μπορεί να διορθωθεί στην επόμενη στροφή, εκεί που δεν το περιμένουμε (αρκεί βέβαια να αρπάξουμε τις ευκαιρίες και να μην τις προσπεράσουμε, όπως κάναμε την τελευταία δεκαετία).

Πολύ σοβαρότερο είναι το έλλειμμα στρατηγικού προσανατολισμού· απουσιάζουν ακόμα και τα στοιχεία ενός προγράμματος μετάβασης και το χειρότερο είναι ότι δεν έχουμε ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς μας απέναντι σε βασικές σημασίες του αντίπαλου φαντασιακού. Και σ’ αυτές τις τελευταίες, τις οποίες πολλές φορές συμμεριζόμαστε με τον αντίπαλο, προσπάθησε, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, να ασκήσει κριτική το παρόν κείμενο.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Ολόκληρη η ανάλυση του Γιώργου Λιερού παρατίθεται από τις Εκδόσεις των συναδέλφων ΕΔΩ

[3] Γιουβάλ Νόα Χαράρι, Ένας διαφορετικός κόσμος μετά τον κοροναϊό https://bit.ly/2VCu60A και Byung-Chul Han, Η επανάσταση του κορωνοϊού δεν θα συμβεί… https://www.alerta.gr/archives/2562

[4] Serge Halimi, Πρέπει να αλλάξουμε μοντέλο. Εδώ και τώρα https://bit.ly/2VDaeuf

[5] Κρίστοφερ Λας. Η Κουλτούρα του Ναρκισσισμού, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 94, 95.

[6] Hannah Arendt, Η Ανθρώπινη Κατάσταση, Γνώση, Αθήνα 1986, σ. 102.

[8] Έλινορ Όστρομ, Η διαχείριση των κοινών πόρων, Καστανιώτης, Αθήνα 2002, σ. 38.

[9] Karl Polanyi, Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 2001 σ. 138.

[10] Αν δεν είναι συμφέρουσα για τον ιδιωτικό τομέα η αντιμετώπιση π.χ. των επιδημιών θα αναλάβει ο δημόσιος· αυτό είναι πολύ κανονικό για τον φιλελευθερισμό (και η απόκλιση των ΗΠΑ απ’ αυτή την κανονικότητα, η οποία έγινε φανερή με την πανδημία, κινδυνεύει να τους στοιχίσει την παγκόσμια ηγεμονία). Επίσης κανονικό είναι να υπάρχουν κρατικά κεφάλαια, που λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια ή ζημιογόνες κρατικές επιχειρήσεις, όταν το απαιτεί το συλλογικό συμφέρον των καπιταλιστών.

[14] Βλέπε https://globalgreece.gr/FBA40215.print.el.aspx

[15] Γιώργος Νικολαΐδης, Μέτρα που σώζουν και μέτρα που σκοτώνουν; https://tvxs.gr/taxonomy/term/59065

[16] Μάικλ Γκέγκερ, Πανδημίες ιστορία και πρόληψη, https://bit.ly/2VWdT5n

[17] Στην Κίνα με την παραγωγή και την εμπορία κρέατος άγριων ζώων ασχολούνται 20.000 επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν ετήσιο τζίρο γύρω στα 20 δις δολάρια. Ο τζίρος του παράνομου εμπορίου άγριων ζώων παγκόσμια ανέρχεται στα 23 δις δολάρια. Βλ. Χαράλαμπος Κασίμης, Γεωργία και κορονοϊός: Προκλήσεις και διδάγματα για Ελλάδα και Ευρώπη https://bit.ly/2zn5Jez

[18] Μάικλ Γκέγκερ, ό.π.

Μια πιστωτική κατάρρευση μπροστά μας; του Michael Roberts

Η παγκόσμια ύφεση πανδημίας του 2020 είναι διαφορετική από τις προηγούμενες ύφεση του καπιταλισμού. Ο κύκλος της άνθησης και της ύφεσης στην καπιταλιστική παραγωγή και τις επενδύσεις συχνά προκαλείται από χρηματοπιστωτική κατάρρευση, είτε στο τραπεζικό σύστημα (όπως στη Μεγάλη Ύφεση του 2008-9) είτε στον κόσμο των αποθεμάτων και ομολόγων «εικονικού κεφαλαίου» (όπως το 1929 ή το 2001). Φυσικά, η υποκείμενη αιτία των τακτικών και επαναλαμβανόμενων υφέσεων βρίσκεται στις κινήσεις στην κερδοφορία του κεφαλαίου, όπως έχει τεθεί επίμονα σε αυτό το ιστολόγιο. Αυτός είναι η τελική αιτία. Ωστόσο, οι άμεσες αιτίες μπορεί να διαφέρουν. Και δεν είναι πάντα «χρηματοπιστωτικής» προέλευσης. Η πρώτη ταυτόχρονη διεθνής μεταπολεμική παγκόσμια ύφεση του 1974-5 προκλήθηκε από την απότομη αύξηση των τιμών του πετρελαίου μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο. Η διπλή ύφεση του 1980-2 είχε παρόμοιες ρίζες. Επίσης, η ύφεση του 1991-2 ακολούθησε τον «πόλεμο του Κόλπου» του 1990.

H μετάφραση του άρθρου έγινε  από το https://guernicaeu.wordpress.com/

Η πανδημική ύφεση έχει επίσης διαφορετική άμεση αιτία. Κατά μία έννοια, αυτή η άνευ προηγουμένου παγκόσμια ύφεση, η οποία πλήττει το 97% των εθνών του κόσμου, ξεκίνησε λόγω ενός «εξωγενούς γεγονότος», της εξάπλωσης ενός θανατηφόρου ιού. Αλλά, όπως υποστηρίχθηκε από οικολόγους και σε αυτό το ιστολόγιο, η ταχεία ώθηση για κέρδη από καπιταλιστικές εταιρείες στην εξερεύνηση ορυκτών καυσίμων, την υλοτομία, την εξόρυξη και την αστική επέκταση χωρίς να ληφθεί υπόψη η φύση, δημιούργησε τις συνθήκες για την εμφάνιση μιας σειράς παθογόνων που είναι θανατηφόρα για το ανθρώπινο σώμα στο οποίο δεν είχε ανοσία. Υπό την έννοια αυτή, η ύφεση δεν ήταν «εξωγενής«.

Ωστόσο, η επακόλουθη ύφεση στην παγκόσμια παραγωγή, το εμπόριο, τις επενδύσεις και την απασχόληση δεν ξεκίνησε με κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών αγορών ή των αγορών εμπορεύματος, η οποία στη συνέχεια οδήγησε σε κατάρρευση των επενδύσεων, της παραγωγής και της απασχόλησης. Ήταν το αντίθετο. Υπήρξε κατάρρευση της παραγωγής και του εμπορίου, η οποία επιβλήθηκε ή προωθήθηκε από τα lockdown για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οδηγώντας στην συνέχεια σε τεράστια πτώση των εισοδημάτων, των δαπανών και του εμπορίου. Έτσι, η ύφεση ξεκίνησε με ένα «εξωγενές σοκ», μετά τα lockdown οδήγησαν σε «σοκ προσφοράς» και στη συνέχεια σε «σοκ ζήτησης».

Αλλά μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει «χρηματοπιστωτικό σοκ». Αντίθετα, οι αγορές μετοχών και ομολόγων των μεγάλων χωρών βρίσκονται σε πρωτοφανή επίπεδα. Ο λόγος είναι σαφής. Η απάντηση των βασικών εθνικών νομισματικών ιδρυμάτων και κυβερνήσεων ήταν να διοχετεύσουν τρισεκατομμύρια χρήματα/πιστώσεις στις οικονομίες τους για να ενισχύσουν τις τράπεζες, τις μεγάλες εταιρείες και τις μικρότερες. καθώς και τους μισθούς για εκατομμύρια ανέργους και/ή απολυμένους εργαζομένους. Το μέγεθος αυτής της «μεγάλης γενναιοδωρίας», που χρηματοδοτείται από την «εκτύπωση» χρημάτων από κεντρικές τράπεζες, είναι πρωτοφανές στην ιστορία του σύγχρονου καπιταλισμού.

Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με την κατάσταση στην αρχή της Μεγάλης Ύφεσης, οι τράπεζες και τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν πλησιάζουν καθόλου στην κατάρρευση. Οι τραπεζικοί ισολογισμοί είναι ισχυρότεροι από πριν από την πανδημία. Τα χρηματοπιστωτικά κέρδη έχουν αυξηθεί. Οι τραπεζικές καταθέσεις αυξήθηκαν καθώς οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα αποθέματα των εμπορικών τραπεζών και οι εταιρείες και τα νοικοκυριά συγκεντρώνουν μετρητά, δεδομένου ότι οι επενδύσεις έχουν σταματήσει και τα νοικοκυριά δαπανούν λιγότερα.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα ποσοστά αποταμίευσης των νοικοκυριών αυξήθηκαν μεταξύ 10-20% κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι καταθέσεις των νοικοκυριών στις τράπεζες έχουν εκτοξευτεί στα ύψη. Ομοίως, οι μετοχές σε μετρητά μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών αυξήθηκαν καθώς οι εταιρείες λαμβάνουν φθηνά ή άτοκα κρατικά εγγυημένα δάνεια, ή οι μεγαλύτερες εταιρείες εκδίδουν ακόμα περισσότερα ομόλογα, που όλα ενθαρρύνονται και χρηματοδοτούνται από κυβερνητικά προγράμματα. Οι φόροι έχουν επίσης αναβληθεί, καθώς οι επιχειρήσεις μπαίνουν σε καθεστώς lockdown, συγκεντρώνοντας και πάλι ακόμα περισσότερα χρήματα. Οι αναβολές φόρων ισοδυναμούν με το 13% του ΑΕΠ στην Ιταλία και το 5% του ΑΕΠ στην Ιαπωνία, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.

Πράγματι, τα τελευταία στοιχεία για τα εταιρικά κέρδη (3ο τρίμηνο 2020) στις ΗΠΑ παρουσίασαν απότομη αύξηση των κερδών, σχεδόν εξ ολοκλήρου οφειλόμενη κρατικά δάνεια και επιδοτήσεις που ενίσχυσαν τις ταμειακές ροές, καθώς και μείωση των φόρων επί των πωλήσεων και της παραγωγής, καθώς οι εταιρείες σταμάτησαν τις εμπορικές τους συναλλαγές. Τα εταιρικά κέρδη αυξήθηκαν κατά 495 δισεκατομμύρια δολάρια το τρίτο τρίμηνο, σε αντίθεση με τη μείωση κατά 209 δισεκατομμύρια δολάρια το δεύτερο τρίμηνο. Η κρατική στατιστική υπηρεσία εξηγεί: «Τα εταιρικά κέρδη και τα έσοδα των ιδιοκτητών ενισχύθηκαν εν μέρει από προβλέψεις από τα ομοσπονδιακά κυβερνητικά προγράμματα αντιμετώπισης πανδημιών, όπως το Πρόγραμμα Προστασίας Μισθού και φορολογικές πιστώσεις για τη διατήρηση των εργαζομένων και την άδεια ασθενείας με αποδοχές, που παρείχαν οικονομική στήριξη σε επιχειρήσεις που επηρεάστηκαν από την πανδημία τόσο στο δεύτερο όσο και στο τρίτο τρίμηνο». Έτσι, τα εταιρικά κέρδη διατηρήθηκαν με κυβερνητική παρέμβαση – εις βάρος πρωτοφανών επιπέδων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της αύξησης του δημόσιου χρέους.

Η ελπίδα τώρα είναι ότι, καθώς τα εμβόλια παραδίδονται και διανέμονται κατά τη διάρκεια του 2021 και τερματίζονται τα lockdown, η παγκόσμια οικονομία θα ανακάμψει και η συσσώρευση των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών και των εταιρικών κερδών θα απελευθερωθεί, καθώς η ζήτηση «συσσωρευμένη» επανέρχεται στην καπιταλιστική οικονομία. Οι καταναλωτικές δαπάνες θα επιστρέψουν, οι άνθρωποι θα ξαναρχίσουν τα διεθνή ταξίδια και τον τουρισμό και θα πάνε σε μαζικές εκδηλώσειςm ενώ οι επιχειρήσεις θα ξεκινήσουν επενδυτικές δεσμεύσεις.

Ο ΟΟΣΑ είναι λιγότερο αισιόδοξος σχετικά με αυτό το σενάριο. Ανησυχεί για το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της αύξησης των προσωπικών αποταμιεύσεων οφείλεται στους πλούσιους που τείνουν να δαπανούν λιγότερο ως ποσοστό του εισοδήματός τους (επειδή έχουν απλώς πάρα πολλά!). Το μέσο νοικοκυριό στις μεγάλες οικονομίες (και επίσης στις λιγότερο ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες) δεν έχει συσσωρεύσει αποταμιεύσεις. Αντιθέτως, έχει αυξήσει τα επίπεδα του χρέους του κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επιπλέον, με την πιθανή λήξη των μισθολογικών ελέγχων από την κυβέρνηση και άλλων ενισχύσεων κατά τη διάρκεια του 2021, η κατάσταση για το μέσο νοικοκυριό θα μπορούσε κάλλιστα να επιδεινωθεί. Αυτές οι ανισότητες ισχύουν και για τον τομέα των επιχειρήσεων. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι το μεγαλύτερο μέρος της κρατικής ενίσχυσης για δάνεια και επιδοτήσεις έχει διατεθεί στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, ιδίως στον τομέα της τεχνολογίας, έναν τομέα που πλήττεται λιγότερο από την ύφεση.

Επομένως, αυτό είναι το πιθανό σημείο για να αναζητήσουμε το τρίτο σκέλος της πανδημικής ύφεσης – μια χρηματοπιστωτική κρίση και οικονομική κατάρρευση όταν οι εταιρείες, ιδιαίτερα οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, χρεοκοπήσουν καθώς εξατμίζεται η κρατική στήριξη, τα έσοδα από τις πωλήσεις παραμένουν χαμηλά και το χρέος και το μισθολογικό κόστος θα αυξάνονται.

Το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών (IIF) ανέφερε πρόσφατα ότι ο λόγος του παγκόσμιου χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα αυξηθεί από 320% το 2019 σε 365% το 2020. Το IIF καταλήγει ξεκάθαρα: «περισσότερο χρέος, περισσότερα προβλήματα». Όπως το έθεσε ο Martin Wolf στο FT: «Οι χρηματοοικονομικές αγορές αγνόησαν αυτές τις προειδοποιήσεις. Οι παγκόσμιες μετοχές έχουν φτάσει σε νέα υψηλά επίπεδα και οι πιστωτικές διαφορές έχουν μειωθεί, λες και το ακραίο χρέος να αποτελεί καλή, όχι κακή, οικονομική ανάπτυξη».

Όπως έχει αναφερθεί και στο παρελθόν, ακόμη και πριν από την εμφάνιση της πανδημίας το εταιρικό χρέος ήταν επίπεδα ρεκόρ, είτε υπολογίζεται με βάση το ετήσιο ΑΕΠ, είτε με βάση την καθαρή θέση των εταιρικών περιουσιακών στοιχείων που είναι ίσως πιο σχετικό για πιθανή χρεοκοπία, .

Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι εάν τα εταιρικά κέρδη μειωθούν κατακόρυφα το 2021, καθώς οι κυβερνήσεις αποσύρουν την οικονομική στήριξη, πολλές επιχειρήσεις ενδέχεται να «αναστατωθούν».

Ήδη, ο αριθμός των λεγόμενων «εταιρειών ζόμπι», εκείνων που δεν αποκομίζουν αρκετά κέρδη για να καλύψουν τους τόκους από τα εκκρεμή χρέη τους, έχει αυξηθεί σημαντικά. Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι το ένα πέμπτο των επιχειρήσεων στο Βέλγιο, για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να καλύψουν τις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις τους για περισσότερο από τρεις μήνες χωρίς να αναλάβουν μεγαλύτερο χρέος ή να λάβουν εισφορά κεφαλαίου. Η αναλογία αυτή ήταν πολύ μεγαλύτερη σε ορισμένους τομείς όπως η στέγαση, οι εκδηλώσεις και ο ελεύθερος χρόνος.

Ο ΟΟΣΑ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι ανησυχίες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα είναι πιθανό να επανεμφανιστούν», καθώς η ταχεία συσσώρευση χρέους στο δημόσιο τομέα και τον εταιρικό τομέα θα μπορούσε σύντομα να οδηγήσει σε «ανησυχίες φερεγγυότητας σε μεγάλο αριθμό εταιρειών».Οι εταιρικές αθετήσεις χρέους σε ομόλογα ασθενέστερων εταιρειών θα μπορούσαν να διπλασιαστούν το 2021, λέει ο ΟΟΣΑ, ιδιαίτερα σε «τομείς που έχουν πληγεί σκληρά όπως οι αεροπορικές εταιρείες, τα ξενοδοχεία και η αυτοκινητοβιομηχανία.» Οι πτωχεύσεις σε μικρές εταιρείες θα μπορούσαν να διπλασιαστούν το 2021. Οι πτωχεύσεις επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους στους τομείς του λιανικού εμπορίου, του ελεύθερου χρόνου και της εμπορικής ιδιοκτησίας είναι ιδιαίτερα πιθανές.

Αυτό το σενάριο ισχύει ακόμη περισσότερο στις αποκαλούμενες αναδυόμενες οικονομίες. Πράγματι, ακόμη και στην Κίνα, όπου η οικονομία στο σύνολό της σημειώνει την ταχύτερη ανάκαμψη παγκοσμίως, μια σειρά εταιρειών με βαριά χρέη αρχίζουν να αθετούν τις πληρωμές ομολόγων τους, θέτοντας την κυβέρνηση σε δίλημμα. Θα πρέπει να σώσει αυτές τις εταιρείες (ορισμένες από τις οποίες είναι κρατικές επιχειρήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης) ή θα πρέπει να τις αφήσει να πτωχεύσουν, προκειμένου να μειωθεί το συνολικό βάρος του χρέους στην οικονομία; Αυτό δεν θα οδηγήσει σε μεγάλη οικονομική κατάρρευση ή κατάρρευση της κινεζικής ανάκαμψης, διότι η κυβέρνηση έχει τεράστια αποθέματα και μπορεί να αντλήσει από τις τεράστιες οικονομίες των νοικοκυριών του κινεζικού λαού, που κατατίθενται κυρίως στις κρατικές τράπεζες, σε αντίθεση με άλλες μεγάλες οικονομίες. Αλλά τα προβλήματα μιας σειράς κινεζικών υπερχρεωμένων εταιρειών είναι ένας προάγγελος αυτού που θα μπορούσε να είναι ένα «τσουνάμι χρέους» σε πολλούς εταιρικούς τομείς αλλού κατά τη διάρκεια του 2021.

Πολλά εξαρτώνται από το αν ο τομέας των επιχειρήσεων μπορεί να σταθεί στα πόδια του το 2021, καθώς εξαφανίζονται οι κρατικές επιδοτήσεις. Ακόμη και αν το κόστος των τόκων επί του υφιστάμενου χρέους παραμείνει χαμηλό, αν τα εταιρικά κέρδη δεν αυξηθούν αλλά αντίθετα σημειώσουν πτώση το 2021, τότε ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι πάνω από το 30% των εταιρειών παγκοσμίως θα μπορούσαν να «κλυδωνιστούν» και να αντιμετωπίσουν πτώχευση. Και σε τελική ανάλυση, οι εταιρείες δεν θα αυξήσουν τις επενδύσεις τους και δεν προβούν σε καμία ενέργεια. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος «προεξοχής χρέους» που θα μείωνε την ανάπτυξη των επιχειρηματικών επενδύσεων κατά 2% σε σύγκριση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο πριν από την πανδημία.

Έτσι, ακόμη και αν δεν υπάρχει τσουνάμι χρέους και οικονομική κατάρρευση από ένα κύμα εταιρικών πτωχεύσεων, η ανάκαμψη στις περισσότερες καπιταλιστικές οικονομίες είναι πιθανό να είναι πολύ αδύναμη. Ο ΟΟΣΑ στην τελευταία του πρόβλεψη για την παγκόσμια οικονομία αναφέρεται σε ένα «λαμπρότερο μέλλον» το 2021, καθώς τα εμβόλια COVID διανέμονται. Ωστόσο, σύμφωνα με τις προβλέψεις του, οι περισσότερες οικονομίες στον κόσμο δεν πρόκειται να ανακτήσουν τις απώλειες παραγωγής που υπέστησαν το 2020. Μέχρι το τέλος του 2021, μόνο λίγες οικονομίες θα έχουν σημειώσει κάποια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ τα δύο χρόνια από το τέλος του 2019.

Η ηγετική οικονομία σε αυτό το μέτρο θα είναι η Κίνα με περίπου 10%. ακολουθούμενη από τη Νότια Κορέα και την Ινδονησία. Η αύξηση του ΑΕΠ στις χώρες αυτές οδηγεί σε μέση αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των δύο ετών. Ωστόσο, η Κίνα θα συμβάλει κατά το ένα τρίτο της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2021. Οι προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες της G7 δεν θα έχουν καθόλου πραγματική αύξηση του ΑΕΠ (ΗΠΑ) ή θα έχουν συρρικνωθεί κατά 3-5% έως το τέλος του 2021 (Ευρώπη και Ιαπωνία), με το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει τις χειρότερες επιδόσεις στο -6,4%. Και μεγάλες οικονομίες της G20 όπως η Ινδία και η Βραζιλία θα έχουν σημειώσει σημαντική μείωση.

Ο ΟΟΣΑ αναμένει «σταδιακή αλλά άνιση ανάκαμψη». Και αυτό προϋποθέτει τα καλύτερα νέα για την επίδραση του εμβολίου κατά του COVID-19. Ακόμη και τότε, με το ΑΕΠ της παγκόσμιας οικονομίας να αναμένεται να επανέλθει στο προ-πανδημικό του επίπεδο μέχρι το τέλος του 2021, δεν θα προλάβει το σημείο στο οποίο θα είχε φτάσει το παγκόσμιο ΑΕΠ χωρίς την πανδημική ύφεση (αφήνοντας ένα χάσμα περίπου 6% του ΑΕΠ). Η πορεία της «αρνητικής τετραγωνική ρίζα» της Μακράς Ύφεσης φαίνεται να συνεχίζεται.

Δεκέμβρης ’44: Λανθασμένοι χειρισμοί ή λανθασμένη τακτική;

Τακτική της ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ δεν ήταν η επαναστατική κατάκτηση της εξουσίας, αλλά η ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη. Η κατάληψη της εξουσίας στο κρίσιμο χρονικό σημείο της αποχώρησης των Γερμανών ήταν, όμως, δυνατή.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ  Πηγή :εφημ.ΠΡΙΝ  11/12/2017

«Μας  πήραν την Αθήνα μόνο για ένα μήνα» τραγουδούσαν οι Ελασίτες μετά την υποχώρηση τους απ’ τη μάχη της Αθήνας την 5^η του Γενάρη του 1945. Αυτό το τραγουδάκι φαίνεται αφέλεια ή ανοησία για εμάς που ξέρουμε την τραγική συνέχεια και ολοκλήρωση της ήττας του μεγαλειώδους κινήματος στον Γράμμο και το Βίτσι το 1949. Κι όμως, αυτή η αισιόδοξη βεβαιότητα των αγωνιστών δεν ήταν απλώς ψυχολογική ανάγκη και παρηγοριά ούτε αφέλεια, αλλά  βάσιμη ελπίδα.  Τα μεγάλα τμήματα του ΕΛΑΣ, οι μάχιμες μεραρχίες του και ο εφεδρικός ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία , την Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη, παρέμεναν άθικτες. Οι δυνάμεις αυτές είχαν απελευθερώσει αυτές τις περιοχές και σε μιαν εβδομάδα είχαν εκδιώξει τον ενισχυμένο απ’ τους Εγγλέζους ΕΔΕΣ του Ζέρβα, που τα υπολείμματά του με καράβια των Άγγλων κατέφυγαν στην Κέρκυρα. Γι’ αυτό, παρά την απώλεια της Αθήνας δεν αερολογούσαν, όταν έλεγαν ότι σ’ ένα μήνα θα επέστρεφαν νικητές στην Αθήνα.

Η πρώτη μεγάλη διάψευση των ελπίδων ήρθε με την επαίσχυντη συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 του Φλεβάρη το 1945. Η συμφωνία αυτή αποτέλεσε απαράδεκτο συμβιβασμό με τους  Άγγλους ιμπεριαλιστές και την αντίδραση, αφού με την ανασυγκρότηση των μονάδων του σε νέα διάταξη, ο ΕΛΑΣ ήταν έτοιμος ν’ αντιμετωπίσει τους αντιπάλους του. Το λιγότερο, θα μπορούσε να διεκδικήσει μια εδαφική πολιτική συμφωνία βάσει των κατεχόμενων απ’ τους αντιπάλους εδαφών. Το υποχωρητικό πνεύμα, με πρωταγωνιστικό το αστικό και μικροαστικό στοιχείο του ΕΑΜ, ήταν τόσο ισχυρό για την «ομαλοποίηση» της πολιτικής ζωής, ώστε η μειοδοσία της συμφωνίας δεν εξασφάλισε καν την χωρίς εξαίρεση αμνηστία για το σύνολο των αγωνιστών, προσφέροντάς τους βορά στην εκδικητικότητα και τον ρεβανσισμό της αντίδρασης.

Επειδή την ιστορία την γράφει ο νικητής, ο Δεκέμβρης και τα «Δεκεμβριανά» περιγράφονται ως ιστορική σελίδα άγριας βίας και ωμοτήτων απ’ τους κομμουνιστές… Η εκτεταμένη βία στις εμφύλιες συρράξεις είναι δεδομένη και αμφίπλευρη. Αποσιωπάται όμως η αγριότερη μορφή βίας που προήλθε απ’ τους άγριους και φονικούς βομβαρδισμούς των πυκνοκατοικημένων λαϊκών συνοικιών της Αθήνας απ’ την Αγγλική αεροπορία. Από στρατιωτική δε άποψη, το κυριότερο είναι ότι η αποφασιστική μάχη για την εξουσία στην Αθήνα δεν δόθηκε στον κατάλληλο χρόνο, όταν αποχωρούσαν οι Γερμανοί και οι Άγγλοι δεν είχαν ακόμα αποβιβαστεί, ενώ το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ κυριαρχούσαν στην Αθήνα.

 Η επανάσταση πρέπει να τολμά, Η νίκη της δεν είναι εξασφαλισμένη με συμβόλαιο…

  Στην αριστερή ερμηνεία της ήττας του Δεκέμβρη με ολοκλήρωση την καταστροφική και αδικαιολόγητη Συμφωνία της Βάρκιζας κυριαρχεί η λαθολογία στην πολιτική και στρατιωτική αντιμετώπιση των Άγγλων ιμπεριαλιστών και των αστικών δυνάμεων. Όντως, ορισμένες λανθασμένες επιλογές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Η σύγκρουση όμως του Δεκέμβρη ήταν υποθηκευμένη για τις επαναστατικές δυνάμεις απ’ την επιλεγμένη τακτική της πολιτικής ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, που σφράγισε όλες τις φάσεις και τα «λάθη» των Δεκεμβριανών. Γενεσιουργός αιτία των λαθών ήταν το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6^η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Γενάρη του 1934, που επικυρώθηκε απ’ το 6^ο Συνέδριο του τον Δεκέμβρη του 1935, σύμφωνα με τις αποφάσεις του 7^ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλιος-Αύγουστος 1935) για τα αντιφασιστικά λαϊκά μέτωπα.

Η τακτική των αντιφασιστικών μετώπων βασιζόταν στη θέση ότι «οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και την αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και τον φασισμό». Βάσει αυτής της τακτικής, ήταν αναπόφευκτη η συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας με σαφή ηγεμονία των αστικών δυνάμεων, που πανηγυρικά απουσίαζαν απ’ την Εθνική Αντίσταση, όπως και η συμφωνία της Καζέρτας, που έθεσε το σύνολο των ένοπλων δυνάμεων υπό την ηγεσία του Άγγλου στρατηγού Σκόμπι. Η συμμετοχή του ΚΕ και του ΕΑΜ σε μια τέτοια κυβέρνηση, που στόχος της ήταν η ομαλή δημοκρατική εξέλιξη, απέκλειε εξ ορισμού το πρώτο στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης (λαοκρατία), παρά το ότι ως ρητορική κυριαρχούσε στην ηγεσία και τη βάση της Αριστεράς.

Η αντίληψη παραδοσιακών δεξιών και κυρίως των αναθεωρητών ιστορικών ότι απ’ το 1943 το ΚΚΕ και το ΕΑΜ μεθόδευαν την ένοπλη κατάκτηση της εξουσίας  δεν ευσταθεί. Η ένοπλη αντιπαράθεση με εθνικιστικές, ακροδεξιές, φιλοναζιστικές ομάδες-με εξαίρεση ορισμένες υπερβολές- εντασσόταν στην αντιφασιστική πάλη, στάση κοινή και για τα άλλα αντιφασιστικά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Ευρώπη (Ιταλία, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία κα). Το ότι στις προθέσεις της Αριστεράς δεν περιλαμβανόταν η πρόθεση ένοπλης κατάκτησης της εξουσίας, αποδεικνύεται περίτρανα απ’ το γεγονός ότι απώλεσαν μοναδική και εξόφθαλμη ευκαιρία πραγματοποίησής της σε συνθήκες εξαιρετικά ευνοϊκές: Αποχώρηση των Γερμανών, μη έλευση των Άγγλων, διαλυμένος κρατικός μηχανισμός, απουσία συγκροτημένης στρατιωτικής αστικής δύναμης, στρατιωτική κυριαρχία του ΕΛΑΣ, μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία υπέρ του ΕΑΜ.

Αλλά και η ένοπλη εξέγερση του Δεκέμβρη (αν και χρήζει και συγκεκριμένης ιστορικής ερμηνείας) απ’ το γεγονός και μόνο ότι διεξήχθη, κυρίως, απ’ τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της Αθήνας και όχι από τις μονάδες του τακτικού ΕΛΑΣ, συνηγορεί στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο μάλλον για «ένοπλη διαπραγμάτευση» παρά για πραγματική απόπειρα ένοπλης κατάκτησης της εξουσίας. Αλλά κι αν δεχτούμε ότι ο Δεκέμβρης ήταν πραγματική εξέγερση, κυρίως υπό το βάρος των αγανακτισμένων απ’ την αστική βία και αυθαιρεσία μαζών, τακτική της ηγεσίας του ΕΑΜ και του ΚΚΕ δεν ήταν η επαναστατική κατάκτηση της εξουσίας, αλλά η ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη. Κι αυτό επιβεβαιώνεται αναμφίβολα απ’ την απόληξη του Δεκέμβρη στη μειοδοτική Συμφωνία της Βάρκιζας, η οποία ούτε την ολική αμνηστία για τους αγωνιστές δεν εξασφάλισε.

Παρά την ήττα του Δεκέμβρη, όμως, βάσει του συσχετισμού δύναμης, η Αριστερά θα μπορούσε να κατοχυρώσει, μαχητικά βέβαια, την εξουσία της στα εδάφη βορείως της Στερεάς Ελλάδας (βλ. περιπτώσεις Κορέας, Βιετνάμ). Η ρεφορμιστική αυταπάτη της Αριστεράς ότι την ευνοούσε η ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη, αφού ηγεμόνευε στις μάζες, κατέρρευσε απ’ τη στρατηγική του Τσώρτσιλ να την εμπλέξει σε μιαν άνιση στρατιωτική αναμέτρηση, για να αποτρέψει αυτή την πιθανότητα. Προειδοποίηση στους ρεφορμιστές κάθε εποχής και κάθε λογής ότι η αστική τάξη δεν παίζει με την εξουσία της… Η δυνατότητα κατάκτησης της εξουσίας τις ημέρες αποχώρησης των Γερμανών απ’ την Αθήνα προϋπέθετε ακύρωση της Συμφωνίας του Λιβάνου, άρα αποχώρηση απ’ την κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γ. Παπανδρέου και αναπόφευκτα ακύρωση της συμφωνίας της Καζέρτας, που νομιμοποιούσε τη στρατιωτική εμπλοκή των Άγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Αυτή όμως η αλλαγή πολιτικής  προϋπέθετε, με τη σειρά της, εγκατάλειψη της τριτοδιεθνιστικής  τακτικής του αντιφασιστικού λαϊκού μετώπου και της κυβερνητικής συνεργασίας με αστικοδημοκρατικές δυνάμεις.

Η κατάληψη της εξουσίας στο κρίσιμο χρονικό σημείο της αποχώρησης των Γερμανών ήταν δυνατή. Στη συνέχεια, όμως (όπως και στη Ρωσία μετά τη νίκη της επανάστασης στην Πετρούπολη) η ταξική πάλη των επαναστατικών δυνάμεων με τις αστικές δυνάμεις θα οξυνόταν, αφού αυτές θα αναδιοργανώνονταν υπό την ενθάρρυνση ή και τη στρατιωτική επέμβαση των Άγγλων,  στη σφαίρα επιρροής των οποίων είχε υπαχθεί η Ελλάδα με τη Συμφωνία της Γιάλτας, χωρίς, για τον ίδιο λόγο, να είναι δυνατή η στρατιωτική ενίσχυση ή και επέμβαση της ΕΣΣΔ, όπως στα βόρεια Βαλκάνια. Η Αριστερά και ο εξεγερμένος λαός θα έπρεπε να βασιστούν στις δυνάμεις τους και στη διεθνή, όχι καθοριστική όμως, αλληλεγγύη. Υπήρχαν ρεαλιστικοί όροι νίκης της Επανάστασης: η υποστήριξη του ΕΑΜ απ’ τη λαϊκή πλειοψηφία, η στρατιωτική υπεροχή του ΕΛΑΣ, η δυνατότητα ενίσχυσης του εξοπλισμού του, τουλάχιστον, από φιλικές χώρες, η εξεγερσιακή διάθεση των μαζών, το μεταπολεμικό όραμα μιας ανώτερης κοινωνίας.

Το τετελεσμένο της κατάκτησης της εξουσίας, η αποφασιστικότητα στρατού (ΕΛΑΣ) και λαού, η διεθνής κατακραυγή, κάποιοι τακτικοί ελιγμοί της επανάστασης, θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη στρατιωτική επέμβαση των Άγγλων. Η επανάσταση, υπό τις καλύτερες βέβαια δυνατές συνθήκες, πρέπει να τολμά. Η νίκη της δεν είναι εξασφαλισμένη με συμβόλαιο…

 

Αποτελεί νεοφιλελεύθερη δικαίωση το εμβόλιο της Pfizer;

Οι απολογητές του νεοφιλελευθερισμού επιχειρούν να εμφανίσουν το εμβόλιο της Pfizer ως ένα επίτευγμα που δικαιώνει τους ταλιμπάν της ελεύθερης αγοράς αφού –όπως ισχυρίζονται– η πολυεθνική δεν δέχθηκε απευθείας κρατική χρηματοδότηση στο στάδιο των ερευνών. Είναι όμως έτσι;

Βασίλης Μηνακάκης  https://prin.gr  08/12/2020

Λίγο μετά την ανακοίνωση της Pfizer για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της εναντίον του SARS-CoV-2, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, έσπευσε να τουιτάρει: «Φοβερά νέα: Χάρη στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που σφυρηλατήθηκε από τον Πρόεδρο @realDonaldTrump, η @pfizer ανακοίνωσε ότι οι δοκιμές του εμβολίου της για τον κορονοϊό είναι αποτελεσματικές, καθώς αποτρέπουν τη μόλυνση στο 90% των εθελοντών της».

Ξένισε το «τιτίβισμα» αυτό τον Ryan Bourne, ακραιφνή νεοφιλελεύθερο που κατέχει την έδρα για τη Δημόσια Κατανόηση των Οικονομικών στο Cato Institute και σε ένα κείμενό με τίτλο «Το εμβόλιο και τα καλά νέα για τους φιλελεύθερους» υποστήριξε ότι η ανακάλυψη του εμβολίου από την Pfizer αναδεικνύει την υπεροχή των αρχών και των αξιών της ελεύθερης αγοράς. Προς επίρρωσιν δε της άποψής του παραθέτει τη δήλωση του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer, σύμφωνα με την οποία η εταιρεία επέλεξε να επωμιστεί μόνη της το ρίσκο της έρευνας και ανάπτυξης του εμβολίου. Γιατί; «Ο λόγος που το επέλεξα αυτό», εξηγεί ο Άλμπερτ Μπουρλά, «είναι γιατί ήθελα να απελευθερώσω τους επιστήμονές μας από την οποιαδήποτε γραφειοκρατία. Όταν παίρνεις χρήματα από κάποιον, πάντα υπάρχουν εξαρτήσεις. Θέλουν να δουν πώς θα προχωρήσουμε, τι είδους κινήσεις θα κάνουμε. Θέλουν αναφορές. Εγώ δεν ήθελα να έχω τέτοια πράγματα». Σχολιάζοντας τη δήλωση ο Bourne σημειώνει: «Υπάρχει εδώ ένα φιλελεύθερο δίδαγμα […] η [κρατική] γραφειοκρατία μπορεί να καθυστερήσει σημαντικές καινοτομίες, επιφέροντας τεράστια κόστη».

Πολύ πριν την εκδήλωση της COVID-19 υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ότι είναι πιθανότατη μια επιδημία οφειλόμενη σε κορονοϊό. Τι έκανε η ιδιωτική πρωτοβουλία; Τίποτα. Γιατί δεν έκανε έρευνα επί ενός εμβολίου; Γιατί το περιθώριο κέρδους ήταν μικρό ή ανύπαρκτο και χωρίς κέρδος δεν κάνουν τίποτα οι φαρμακευτικές πολυεθνικές — γι’ αυτό τα εμβόλια αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,65% της υγειονομικής δαπάνης. Αυτό, άραγε, δικαιώνει την ελεύθερη αγορά ως μηχανισμό βελτίωσης της υγείας ή πιστοποιεί την ασυμβατότητά της; Προφανής η απάντηση.Εύλογο το ερώτημα: δικαιώνονται τω όντι οι αρχές του φιλελευθερισμού στην περίπτωση του εμβολίου για τον νέο κορονοϊό; Σε πείσμα του Bourne, η πραγματικότητα δείχνει το αντίθετο.

Η Pfizer επωμίζεται το κόστος της έρευνας, καθώς λόγω της πανδημίας υπάρχει μεγάλη πελατεία και σίγουρη: τα κράτη

Τι άλλαξε τώρα και η Pfizer επωμίζεται το κόστος της έρευνας; Το ότι, λόγω της πανδημίας, υπάρχει μεγάλη πελατεία. Πολύ περισσότερο που ο πελάτης είναι σίγουρος: τα κράτη. Μάλιστα ο πελάτης αυτός έχει προαγοράσει εκατομμύρια δόσεις του προς ανάπτυξη εμβολίου πριν καν (και συχνά ανεξάρτητα από το εάν) αυτό αποδειχθεί αποτελεσματικό! Η αμερικανική κυβέρνηση έχει προαγοράσει 100 εκατομμύρια δόσεις, με δυνατότητα για ακόμα 500 εκατ. δόσεις, μόνο από την Pfizer. Αντίστοιχες προαγορές έχουν κάνει οι ΗΠΑ και η ΕΕ και άλλες χώρες και από τις άλλες εταιρείες. Πόσο ελεύθερη είναι μια αγορά που στην ουσία δεν ρισκάρει τίποτα καθώς το προϊόν της (εμβόλιο) –αποτελεσματικό ή μη– είναι σίγουρο ότι θα αγοραστεί και μάλιστα από το «σπάταλο» και «γραφειοκρατικό» –κατά τους φιλελεύθερους– κράτος;

Και εντάξει. Η Pfizer δεν αξιοποίησε δημόσιο χρήμα στην έρευνα (για να είναι, όπως εξηγεί ο Μπουρλά, ιδιοκτησία της κι όχι δημόσιο αγαθό η πατέντα του εμβολίου και να «πιστοποιηθεί» η αποτελεσματικότητά του χωρίς πολλά-πολλά). Οι άλλες εταιρείες όμως προσέφυγαν σε αυτό ή στη συνεργασία με δημόσια ερευνητικά ιδρύματα. Και τα αποτελέσματά τους ήταν παραπλήσια με της Pfizer. Θα έλεγε μάλιστα κανείς ότι η πλειοψηφία των περιπτώσεων δείχνει ότι χωρίς τη σύμπραξη των ιδιωτών με το «επάρατο» κράτος (και δημόσιο χρήμα) δεν θα αναπτύσσονταν τόσο γρήγορα τα εμβόλια. Αλλά αυτή η διαπίστωση αντιμάχεται αντί να ενισχύει το νεοφιλελεύθερο επιχείρημα του Bourne.

Και κάτι τελευταίο. Ο ανταγωνισμός (καταστατική αρχή του φιλελευθερισμού) μεταξύ χωρών, εταιρειών και ερευνητικών ιδρυμάτων προήγαγε, άραγε, την καινοτομία στην περίπτωση του εμβολίου, έφερε πιο κοντά την ανακάλυψή του ή την απομάκρυνε; Αδιαμφισβήτητα το δεύτερο. Αντί της συνεργασίας και της ανταλλαγής πληροφοριών σε όλα τα στάδια της έρευνας –που θα συρρίκνωναν τον χρόνο παραγωγής του εμβολίου και θα ενίσχυαν την αποτελεσματικότητά του– κυριάρχησε το πνεύμα του ανταγωνισμού και του επιχειρηματικού απορρήτου. Αυτοί οι δύο όροι διασφαλίζουν την ιδιωτική ιδιοκτησία στην πατέντα και μεγιστοποιούν τις προσδοκίες των κερδών. Μεγιστοποιούν, όμως, τις μολύνσεις και την απώλεια ζωών, καθώς καθυστερούν την ανακάλυψη ενός αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου.