Το κοινωνικό υπόβαθρο του 1821

 

Γράφει ο Γιώργος Μιχαηλίδης

Διακόσια χρόνια συμπληρώνονται από το 1821, αλλά τι ήταν τελικά το 1821; Μία επανάσταση εθνικοαπελευθερωτική; Κοινωνική; Χριστιανική; Φιλελεύθερη και δημοκρατική; Ας προσπαθήσουμε να μην ξεκινήσουμε δίνοντάς της έναν χαρακτηρισμό αλλά περιγράφοντας κάποια βασικά της γνωρίσματα.

Το ανερχόμενο εμπορικό στοιχείο, οι γαιοκτήμονες, οι στρατιωτικοί και ο ρόλος των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων.

https://prin.gr/2021/03

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να μας ενδιαφέρει η εποχή μες την οποία συμβαίνει. Η επανάσταση του 1821 βρίσκεται χρονικά κοντά στην αμερικανική και τη γαλλική επανάσταση, τους ναπολεόντειους πολέμους αλλά και την ήττα της Γαλλίας και του νέου πνεύματος που αυτή πρέσβευε. Ακόμα πιο κοντά (και γεωγραφικά) βρίσκεται στην εμφάνιση του καρμποναρισμού στην Ιταλία. Κατά τον 19ο αιώνα, επιταχύνεται η αποσύνθεση των αυτοκρατοριών και της παλαιάς εξουσίας ως αποτέλεσμα της βιομηχανικής επανάστασης που έχει ξεκινήσει ήδη από το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα. Η επανάσταση αυτή αφορά κυρίως τη δυτική Ευρώπη, όμως η οθωμανική αυτοκρατορία δεν μένει ανεπηρέαστη, ιδιαίτερα στο εμπορικό κομμάτι, όπου κυριαρχεί και ακμάζει το ελληνικό στοιχείο. Η εμπορική άνθιση που σημειώνεται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη κοινωνικών στρωμάτων που αποκτούν οικονομική επιφάνεια και αυτοπεποίθηση.

Ο ελληνικός κόσμος της εποχής απλώνεται κυρίαρχα σε παραλιακές πόλεις από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι τις αφρικανικές ακτές και τη Μασσαλία. Δραστήριοι έμποροι και μορφωμένοι λόγιοι αποτελούν φορείς ως «ύλη» και «πνεύμα» της νέας εποχής που ανατέλλει. Πρόκειται για μια καπιταλιστική τάξη υπό διαμόρφωση, η οποία συνειδητοποιεί ή «διαισθάνεται» τη σημασία του δικού της εδαφικού σημείου αναφοράς. Οι εσωτερικές αλλαγές στην οθωμανική αυτοκρατορία, αποτέλεσμα των κοινωνικών και εξωτερικών πιέσεων που δέχεται και της προσπάθειας της ελίτ της να πιάσει τον παλμό της εποχής, επιτρέπουν πλέον την εμπορευματική αξιοποίηση της γης και την απρόσκοπτη σχεδόν άνθιση του εμπορίου. Σε σύνδεση με τα παραπάνω, βιοτεχνικά κέντρα μικρού ή μέσου βεληνεκούς ξεπηδούν σε σειρά πόλεις, κωμοπόλεις και κεφαλοχώρια. Αυτή η οικονομική άνθιση έχει το πνευματικό της αντίστοιχο με τη δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου σχολείων και την τάση για σπουδές στο εξωτερικό για τους γόνους των πιο εύπορων οικογενειών. Τα τμήματα αυτά του πληθυσμού έρχονται σε επαφή με τις δημοκρατικές και φιλελεύθερες ιδέες της εποχής αλλά και το επαναστατικό πνεύμα στις γαλλικές, γερμανικές ή ιταλικές παραλλαγές του. Συνολικά, στα τέλη του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου, το ελληνικό στοιχείο είναι το πλέον εγγράμματο της οθωμανικής Αυτοκρατορίας ενώ εγγράμματοι και με ανώτερη μόρφωση για την εποχή είναι πολλοί Έλληνες στις παροικίες εκτός των συνόρων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Οι παραπάνω παράγοντες, υλικοί-πνευματικοί, συντελούν σε αυτό που ονομάζεται «εθνική αφύπνιση». Από κοινωνική σκοπιά προκύπτει η ωρίμανση μίας κατάστασης κατά την οποία μία διαρκώς και πιο ισχυρή τάξη εμπόρων, γραφειοκρατών και μεγαλογαιοκτημόνων επιζητά τη δημιουργία εθνικού κράτους (ή χριστιανικής ομοσπονδίας), το οποίο να τους απαλλάξει από τα βαρίδια της οθωμανικής εξουσίας και την πάντα επισφαλή τους θέση εντός της.

Η μετάβαση από το γένος στο έθνος πραγματοποιείται κατά την προετοιμασία και στη διάρκεια της επανάστασης, με το θρησκευτικό και εθνικό στοιχείο να αποτελούν βασικούς συνεκτικούς παράγοντες μαζί με την παιδεία και την κοινή γλώσσα. Όμως, και οι ιδέες και τα προτάγματα της επανάστασης δημιουργούν συνοχή για τις επαναστατημένες μάζες και αυτές οι ιδέες είναι κυρίαρχα δημοκρατικές και προοδευτικές, τμήμα και όχι άρνηση των επαναστάσεων της εποχής τους.

Άρα, είναι οι κοινωνικές διεργασίες που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη διατύπωση του πολιτικού αιτήματος της ανεξαρτησίας και της εθνικής συγκρότησης. Οι έμποροι και οι λόγιοι που αρχικά εργάζονται για την επανάσταση, οραματίζονται πιο κοσμοπολίτικες εκδοχές του ελεύθερου κράτους σαν τη βαλκανική ομοσπονδία του Ρήγα. Αυτοί μπολιάζουν τη διαδικασία με τις δημοκρατικές και φιλελεύθερες ιδέες της περιόδου. Η επανάσταση όμως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τους ανθρώπους που ελέγχουν τη γη και τους αγροτικούς πληθυσμούς, τους κοτζαμπάσηδες και προκρίτους. Αυτοί είναι ως επί το πλείστον φορείς της παράδοσης και του τοπικισμού. Η ένταξή τους στις επαναστατικές ετοιμασίες τροποποιεί το αρχικό πολιτικό πρόγραμμα.

Οι ιδέες του αγώνα είναι κυρίαρχα δημοκρατικές και προοδευτικές, τμήμα και όχι άρνηση των επαναστάσεων της εποχής τους

Οι στρατιωτικοί που ξεπηδούν ως ομάδα εξουσίας μέσα από τον αγώνα στερούνται, στην πλειονότητά τους, οικονομικής βάσης. Για να την αποκτήσουν, πρέπει να συγκρουστούν με τους προκρίτους που διατηρούσαν περιουσία στη γη και τη θάλασσα. Αυτή είναι η πρώτη αιτία των εμφυλίων συγκρούσεων. Η σύγκρουση θα μπορούσε να καταλήξει είτε στην επιβολή απέναντί τους είτε στην ενσωμάτωση των στρατιωτικών μετά τη συνεργασία με τους προκρίτους ή, τέλος, στην ήττα και υποταγή των στρατιωτικών. Πάντως προϋπόθεση είναι η σύγκρουση. Εκεί εκφράζεται και η κοινωνική δυσαρέσκεια των χαμηλότερων στρωμάτων, που φαίνεται να εμπιστεύονται τους στρατιωτικούς. Σε κάποιες, λιγότερο συχνές, περιπτώσεις τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα εξεγείρονται μόνα τους εναντίον των εκμεταλλευτών τους, όπως στην περίπτωση της βραχύβιας κομμούνας της Άνδρου. Το μίσος τους προς τους προεστούς και προκρίτους εκφράζεται με διάφορες αφορμές, δεν είναι όμως σε θέση ακόμα να διεξάγουν έναν δικό τους αγώνα. Κατά συνέπεια, οι αγώνες και τα αιτήματά τους συνήθως διαμεσολαβούνται από άλλες κοινωνικές ομάδες.

Εμφύλιες αντιπαραθέσεις και διαφορετικά σχέδια

Η άλλη πλευρά των εμφυλίων συγκρούσεων αφορά στον ανταγωνισμό μεταξύ των τοπικών δομών και δικτύων εξουσίας, όπου κυριαρχούν οι μεγάλοι ιδιοκτήτες γης, και του πολιτικού κέντρου (κυβέρνησης), με κυρίαρχους εκεί την πολιτική γραφειοκρατία και τους εμπόρους/πλοιοκτήτες. Το κέντρο, η κυβέρνηση, επιθυμεί συγκέντρωση της δύναμης και του πλούτου άρα και της στρατιωτικής ισχύος. Όταν θα επιχειρήσει να υλοποιήσει το τελευταίο μέσω της υποθήκευσης των «Εθνικών Γαιών» με αντάλλαγμα το δάνειο από το εξωτερικό, η πρόκληση τόσο προς τους προκρίτους που ευελπιστούσαν σε επέκταση των κτημάτων τους, όσο και προς τους στρατιωτικούς και τους φτωχούς αγρότες/εργάτες γης που ήλπιζαν σε αναδιανομή της γης, ήταν μεγάλη. Η δεύτερη φάση του εμφυλίου πολέμου θα παγιώσει σε μεγάλο βαθμό τον εσωτερικό συσχετισμό μεταξύ των κυρίαρχων ομάδων που ηγούνταν της επανάστασης, ανακόπτοντας παράλληλα τη δυνατότητα των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων να αξιοποιήσουν αυτή την αντιπαράθεση δίνοντας πιο έντονο κοινωνικό χαρακτήρα στην επανάσταση.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΡΙΝ 20 -21 Μάρτη 2021

Ο ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΒΙΑΣ

 

    φωτογραφία κατάληψη Χημείου 1985  https://www.enallaktikos.gr/

Βία η στερεοτυπική φράση της αστικής δημοκρατίας εάν θέλεις να κατηγορήσεις και να υπονομεύσεις κάτι- για να έρθουμε στο  γεγονός των ημερών οι εικόνες από τα συστημικά ΜΜΕ,οι δηλώσεις βουλευτών, καθηγητών,  δημοσιογράφων, συνδικαλιστών του εργατικού κινήματος ακόμα και η Πανελλήνια  Ομοσπονδία Αστυνομικών τάσσεται κατά της βίας. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει το γεγονός οι δηλώσεις που κάνουν και εκπρόσωποι της ενσωματωμένης συστημικής αριστεράς και όχι μόνο καταδικάζουνε και αυτοί την βία αποδέχονται τις κατηγορίες και την ενοχή τους. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

<<Καταδικάζουμε την βία  απ’ όπου και αν προέρχεται>> …<<η βία είναι καταδικαστέα>>.

Γράφει ο Νικηφόρος Κόρακας

Δεν είναι αλήθεια ότι ο Καπιταλισμός είναι η μήτρα που παράγει κάθε μορφή βίας ;Υπάρχει άραγε καπιταλιστική κοινωνία χωρίς βία ; Είναι η βία χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής κοινωνίας; Μήπως οι Κυβερνήσεις σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης καταφεύγουν στην βία για να ισχυροποιήσουν την εξουσία τους;  Ή μήπως είναι αδύνατον να την αποφύγουμε ιδιαίτερα σε μία διαδικασία μετάβασης της κοινωνίας ;

Ασφαλώς αναφερόμαστε στην ταξική βία την βία που παράγει το σύστημα την βία της κεφαλαιοκρατικής εξουσίας .Έρχομαι στα λόγια του Μάρξ « Η βία είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας που κυοφορεί μία νέα». Οι συνεχιζόμενές οικονομικές κρίσεις, η όξυνση του ανταγωνισμού ,οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις ,οι πόλεμοι ,η ανάγκη εκμετάλλευσης και χειραγώγησης των μαζών οδηγούνε σε καταπίεση σε βία και εκφυλισμό κάθε μορφής αστικής δημοκρατίας .

Η κοινοβουλευτική δικτατορία της αστικής τάξης προβάρει τα φαιοπράσινα. Εχθρός της όχι μόνο ο/η εργαζόμενος/η ή η νεολαία που διεκδικεί αλλά και κάθε λαϊκή ελευθερία και κατάκτηση. Δεν πρόκειται για καμία εξαίρεση του κανόνα  ούτε για υπερβολή σε καθεστώτα έκτακτης ανάγκης και σε περιόδους κρίσης να εμφανίζεται η γνωστή φαρέτρα της Δημοκρατίας εξαπολύοντας τα βέλη της βίας και της καταστολής με σκοπό την περιστολή πολιτικών αλλά  και κοινωνικών δικαιωμάτων για την αντιμετώπιση και πειθάρχηση του << εσωτερικού εχθρού>> ξυπνώντας μνήμες μετεμφυλιακού αστικού  κράτους .

Η Νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση πιστή στις παραδόσεις και στην κουλτούρα  της καταστολής, της τρομοκρατίας πολιτών ,της συκοφάντησης ,την κατασκευή ψεύτικων κατηγοριών, την απαγόρευση των συγκεντρώσεων  αρέσκεται  στην εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου δόγματος  νόμου και τάξης προτείνοντας αυταρχικές λύσεις για την προώθηση, εμπέδωση του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού.

Η συστημική αριστερά ούτε λίγο ούτε πολύ αποδέχεται το γεγονός ότι η καπιταλιστική κοινωνία μπορεί να ανατραπεί  χωρίς βία  και <<χωρίς να σπάσει καμία τζαμαρία >> απλώς με κάποιες μικροδιορθώσεις στην οικονομία στην παραγωγή και στον καταμερισμό της εργασίας . Καταδικάζοντας την ταξική βία είναι σαν να αρνούμαστε τον επαναστατικό ρόλο και την δυνατότητα της εργατικής τάξης και των εργαζομένων απέναντι στην διατήρηση διεύρυνση και την εκμετάλλευση του καπιταλιστικοί συστήματος.

Ερχόμαστε λοιπόν στο σήμερα όπου αβασάνιστα ακόμα και σύντροφοι της επαναστατικής αριστεράς καταδικάζουνε  τη βία «απ’ όπου κι αν προέρχεται», υπενθυμίζουμε εδώ την επανάσταση 1821 ,Μάη του 36, ΕΑΜική αντίσταση, Πολυτεχνείο, Οκτωβριανή επανάσταση, Τσε Γκεβάρα κτλ κτλ …θα χρειαστούμε πολλές σελίδες και τόνους μελανιού ακόμα.Η θύμιση περί βίας και καταδίκης είναι το ότι έχει μείνει για αυτό το σάπιο κοινωνικό κατεστημένο σύστημα  που θέλει τους λαούς πειθήνια όργανα στο άρμα των μνημονίων  της υποταγής και της εκμετάλλευσης άλλωστε σύμφωνα με τον Ζαν-Πολ Σαρτρ: «το μοναδικό μέσο για να σταματήσει η βία είναι η βία».

Η σιδερένια φτέρνα  του συστήματος ξεκινάει από τους λίγους και στοχεύει να υποτάξει τους   πολλούς (έργο του Τζακ Λόντον) .Σήμερα απαιτείται ένα πολιτικό αντίπαλο δέος ένα κοινό μέτωπο ένα οργανωμένο μαζικό εργατολαικό κίνημα ικανό να αμφισβητήσει να ανατρέψει και να αντισταθεί. Άραγε τι άλλο μας μένει από το να αφυπνιστούμε όταν διακυβεύεται η ελευθερία όλων μας. Η λύση θα δοθεί μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες την δράση και την μαχητικότητα.

 

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΜΥΝΑ

 

Πολιτικοί κρατούμενοι απεργοί πείνας  στην Ανάφη  τον Δεκ. του 1935.Στην μέση διακρίνεται η Αναστασία Νικολαΐδη Φωτογραφία από indymedia.org

Η επιλογή της απεργίας πείνας ως μέσο αγώνα δεν ήταν ποτέ μια κίνηση απελπισίας ούτε μια ‘‘ειρηνική’’ διαμαρτυρία για να προβάλει την θυματοποιήση του απεργού και να αποσπάσει την ευαισθησία και την φιλανθρωπία των "άλλων". Ήταν και θα είναι μια συνειδητή απόφαση αγώνα, μια κραυγή αξιοπρέπειας από τους κρατουμένους στα κολαστήρια της δημοκρατίας, μια μάχη από τους καταπιεσμένους ενάντια στο κράτος , ένας ακόμα αγώνας μέχρι εσχάτων με όλα τα μέσα. Ένας αγώνας που στοχεύει πρωτίστως στον εκβιασμό του κράτος από πλευράς του απεργού πείνας για την πραγμάτωση των αιτημάτων του και έπειτα την ανάδειξη του ζητήματος και την δημιουργία κινήματος αλληλεγγύης .Παρόλο που σε έναν αγώνα ανάλογα με τις συνθήκες και την έκβασή του κρίνεται ο νικητής, στην περίπτωση της απεργίας πείνας, ο νικητής είναι πάντοτε ένας, ο απεργός, είτε με την πραγμάτωση των αιτημάτων του είτε με το θάνατό του.

Γράφει ο Νικηφόρος Κόρακας

Η απεργία πείνας είναι μια πολιτική εκδήλωση διαμαρτυρίας, μια «απόπειρα αργής αυτοκτονίας», η οποία έχει ένα διττό στόχο: ο απεργός καταγγέλλει με την πράξη του τον αυταρχισμό της εξουσίας, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να «μιλήσει» με την ευαισθησία των πολιτών, «σπάζοντας» την αδιαφορία της κοινής γνώμης.

Η χώρα μας διαθέτει πλούσια ιστορία και πάμπολλες περιπτώσεις τέτοιων διαμαρτυριών, οι περισσότερες των οποίων έχουν μια κοινή συνισταμένη: το σωφρονιστικό μας σύστημα.

Από τις δεκαετίες του μεσοπολέμου και τους πολιτικούς κρατούμενους των δικτατορικών καθεστώτων ή απλά των διώξεων για πολιτικούς λόγους, έως το μετεμφυλιακό κράτος, τη χούντα των Συνταγματαρχών, η πολιτική δράση συχνά «τιμωρούνταν» με εγκλεισμό ή εξοβελισμό, όπου η καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών αποτελούσε βασική αν όχι την κύρια μορφή «ποινής». Κοινή συνισταμένη όλων των αστικών κυβερνήσεων, κοινοβουλευτικών ή μη, αποτέλεσε ο αντικομμουνισμός, η δίωξη των κομμουνιστών, οι φυλακίσεις ,οι εξορίες,η δολοφονική μανία ενάντια στις εργατικές κινητοποιήσεις. Δεκάδες οι νεκροί επί Βενιζέλου, δεκάδες επί Τσαλδάρη, δεκάδες επί Μεταξά. Στα χρόνια της μεταπολίτευσης η απεργία πείνας αποτέλεσε «όπλο» για κατηγορούμενους και συλληφθέντες για τρομοκρατική δράση, συχνά με αστήρικτες κατηγορίες, αλλά και για μετανάστες-πολιτικούς πρόσφυγες που ζήτησαν άσυλο στη χώρα μας. Φυσικά και για ποινικούς με βασικό αίτημα τη βελτίωση των απάνθρωπων συνθηκών κράτησής τους.Μπορεί για τον πολύ κόσμο μια απεργία πείνας σε φυλακή, μεμονωμένη ή μαζική, να αντιμετωπίζεται ως «φυσιολογικό γεγονός», ωστόσο η ιστορία έχει δείξει πως πολλές από τις βελτιώσεις στη ζωή εντός των κελιών έχουν επιτευχθεί μετά και από τέτοιες ενέργειες.

Για να αντιληφθούμε την μήτρα που γεννά τέτοιες μορφές διαμαρτυρίας που ισοδυναμούν με αυτοεξόντωση, επιβάλλεται να συνειδητοποιήσουμε τούτο: Το μοναδικό δικαίωμα ενός κρατούμενου που περιορίζεται είναι αυτό της ελευθερίας του. Όλα τα άλλα είναι σε ισχύ. Η φυλακή λοιπόν δεν συνιστά στέρηση δικαιωμάτων, πλην του προαναφερθέντος (σ.σ.: και των πολιτικών δικαιωμάτων, εφόσον το ορίζει η δικαστική απόφαση).

Η βασική αυτή πρόβλεψη, πηγάζει από το ευρωπαϊκό πρότυπου δικαίου, σύμφωνα με το οποίο ο κρατούμενος απολαμβάνει όλων των δικαιωμάτων του ακριβώς γιατί στόχος είναι η επανένταξή του στην κοινωνία (και μέσω προγραμμάτων προς εκπλήρωση αυτού του στόχου) και όχι απλά και μόνο η τιμωρία του. Αυτό το σκοπό άλλωστε έχουν οι διάφορες διατάξεις περί αδειών των κρατουμένων, της ημιελεύθερης διαβίωσής του, ή την τμηματική έκτιση της ποινής.

Σήμερα στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία λείπουν φαινόμενα όπως οι μαζικές δολοφονίες απεργών ή η ύπαρξη κολαστηρίων όπως η Ακροναυπλία, ωστόσο  δεν λείπει η η τρομοκρατία στους χώρους δουλειάς, η παρεμπόδιση της συνδικαλιστικής δράσης, οι απολύσεις όσων ορθώνουν ανάστημα στην εργοδοσία.

Λειτουργούν και δρουν επίσης μια σειρά από φανεροί και αθέατοι μηχανισμοί παρακολούθησης, σχεδιάζονται και αξιοποιούνται προβοκάτσιες σε βάρος του εργατικού κινήματος, ενώ τμήματα του κεφαλαίου στηρίζουν με διάφορους τρόπους τη δράση φασιστικών - ναζιστικών συμμοριών. Σε κάθε περίπτωση, ο ταξικός χαρακτήρας της εξουσίας παραμένει ο ίδιος. Η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η ανεργία, η πείνα, η προσφυγιά, οι πόλεμοι και η ανασφάλεια παραμένουν βασικά - «φυσιογνωμικά» χαρακτηριστικά του καπιταλιστικού συστήματος.

Στις φυλακές ισχύουν εσωτερικοί κανονισμοί λειτουργίας, οι οποίοι, επιχειρώντας να αντιμετωπίσουν την πραγματική κατάσταση πίσω από τα κάγκελα, ουσιαστικά αμφισβητεί ή και προσβάλλει τα δικαιώματα των κρατουμένων, δημιουργώντας μια αντίφαση εντός της φυλακής που, άλλοτε μεν ξεπερνιέται με έναν «συμβιβασμό», συχνά όμως καταλήγει σε σύγκρουση ανάμεσα στη διεκδίκηση δικαιωμάτων και στην προσπάθεια περιορισμού τους. Το αποτέλεσμα είναι απεργίες πείνας, εξεγέρσεις, διαμαρτυρίες κρατουμένων, οι οποίες, όχι σπάνια χρησιμοποιούνται από το σύστημα ως άλλοθι για να αυξηθεί ο αυταρχισμός στις φυλακές.

«Ο κ. Σαντς ήταν απλά ένας κατάδικος ,που επέλεξε να πεθάνει». δήλωσε στις 6 Μάιου η τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Μ. Θάτσερ για το θάνατο του αγωνιστή του IRA Μπόμπι Σαντς που παρόλο που έχασε τη ζωή του ενώ υποστηριζόταν από ένα μεγάλο κίνημα αλληλεγγύης, το κράτος της Βρετανίας δεν έκανε ούτε ένα βήμα πίσω από την πολίτικη της εξόντωσης των ανταρτών του ΙRΑ, με αποτέλεσμα να πεθάνουν και οι υπόλοιποι απεργοί πείνας μετά από λίγους μήνες. Συνεπάγεται λοιπόν, πως η αντίδραση της εξουσίας αλλά και το αποτέλεσμα της απεργίας πείνας εξαρτάται πάντα από πολλούς παράγοντες όπως η «κοινή γνώμη», ο ρόλος των μίντια, η στάση των επαναστατικών κομματιών της κοινωνίας, καθώς και το εκάστοτε κίνημα αλληλεγγύης επιβεβαιώνοντας τα λόγια του Σερζ Ζιλί, ότι “τα μέσα ενδιαφέρονται μόνον από την στιγμή που αρχίζει ο κίνδυνος του θανάτου μετατρέποντας τις υποθέσεις σε καθημερινό ειδησεογραφικό σίριαλ”.

Από την άλλη βεβαίως για να υπηρετηθεί το πνεύμα αλλά και το γράμμα του νόμου, δεν αρκούν οι διακηρύξεις. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να μιλάς για ατομικές ελευθερίες και θεμελιώδη δικαιώματα, όταν οι ελληνικές φυλακές στενάζουν από τον υπερπληθυσμό.

Πηγές:

Διακήρυξη για τους απεργούς πείνας από την παγκόσμια ένωση γιατρών- https://www.ygeianet.gr/box/cal/21296.pdf

http://tsak-giorgis.blogspot.com/2017/09/1934.html

https://www.rizospastis.gr/story.do?id=10224184

https://www.nostimonimar.gr  1/12/2014