Σαράντα έξι
χρόνια πριν, στις 11 Σεπτέμβρη 1973, o Αουγκούστο Πινοσέτ, επικεφαλής των
στασιαστών, ανέτρεπε την εκλεγμένη κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας στη Χιλή. Το
σχέδιο ήταν επεξεργασμένο και υλοποιημένο υπό την άμεση καθοδήγηση της CIA, του
αμερικάνικου Πενταγώνου και συγκεκριμένων πολυεθνικών, όπως η ITT, που είχαν
θιγεί τα συμφέροντά τους από τις εθνικοποιήσεις. Στη Χιλή επί Αλιέντε δρούσαν
φανερά και νόμιμα 89 υπάλληλοι του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και 1.500
μυστικά εισηγμένοι πράκτορες.To πρωί της καθορισμένης ημερομηνίας, μετά από
πολύμηνες πιέσεις της αντίδρασης, τρομοκρατικές ενέργειες, δολοφονίες,
προβοκάτσιες και εξαγορές, o στρατός πολιορκούσε και η αεροπορία βομβάρδιζε το
προεδρικό μέγαρο μέσα στο oπoίo σκοτώθηκε μαχόμενος o Πρόεδρος Σαλβαδόρ
Αλιέντε. Το κύμα της τρομοκρατίας που εξαπολύθηκε στοίχισε τη ζωή σε 30
χιλιάδες αγωνιστές ενώ σε φυλακές και στρατόπεδα βρέθηκαν άλλες 40 χιλιάδες
περίπου. Οι μαζικές και συνοπτικές εκτελέσεις, τα άγρια βασανιστήρια μπήκαν
στην ημερήσια διάταξη: πνιγμοί κρατουμένων, ξερίζωμα των μελών με τανάλιες,
ξυλοδαρμοί μέχρι θανάτου. Πολλοί παρομοίασαν τις μεθόδους του καθεστώτος
Πινοσέτ με εκείνες των ναζί.
Η άνοδος της Λαϊκής Ενότητας
Το φθινόπωρο
του 1970, η Λαϊκή Ενότητα, μια συμμαχία του κομμουνιστικού, του σοσιαλιστικού,
του ριζοσπαστικού και άλλων μικρότερων κομμάτων, κέρδισε τις προεδρικές εκλογές
αποσπώντας το 36% των ψήφων. Είχαν προηγηθεί τις δεκαετίες του '50 και '60
ισχυροί λαϊκοί αγώνες.Από τους πρωτεργάτες της συμμαχίας αυτής, υπήρξε o
Σαλβαδόρ Αλιέντε, ηγέτης της αριστερής πτέρυγας των σοσιαλιστών. Υποστήριζε την
κοινή δράση με τους κομμουνιστές πολλά χρόνια πριν τη συγκρότηση της Λαϊκής
Ενότητας η οποία επιτεύχθηκε το Δεκέμβρη του 1969. Είχε διατελέσει υπουργός
Υγείας το 1939 επί κυβέρνησης Λαϊκού Μετώπου. Πέθανε πολεμώντας με το όπλο που
του είχε χαρίσει o Φιντέλ Κάστρο κατά την επίσκεψή του στη Χιλή το 1971.
Λίγα για την ιστορία
Η εκλογή του
Αλιέντε δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Το λαϊκό κίνημα της Χιλής και το
Κομμουνιστικό κόμμα κατάφεραν να διαδραματίσουν περισσότερο ενεργητικό ρόλο στα
πολιτικά πράγματα της χώρας ήδη από τη δεκαετία του 1930.To 1932, κάτω από τη
λαϊκή δυσαρέσκεια, ένα τμήμα του στρατού, επικεφαλής του οποίου βρισκόταν o
συνταγματάρχης Μαρμαντούκε Γκρόβε και διάφοροι σοσιαλιστικοί κύκλοι, ανέτρεψε
τη δικτατορία του Ιμπάνιες (1931 - 1932) και εγκαθίδρυσε την αυτοονομαζόμενη
σοσιαλιστική δημοκρατία της Χιλής, την πρώτη στη Λατινική Αμερική που κράτησε
μόλις 100 μέρες.Το 1938 το ΚΚ Χιλής συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάδειξη της
πρώτης κυβέρνησης Λαϊκού Μετώπου στη Λατινική Αμερική η οποία έφραξε το δρόμο
του ανερχόμενου φασισμού προωθώντας δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και μερικά
οικονομικά μέτρα βελτίωσης της αξιοθρήνητης πραγματικά ως τότε ζωής των
εργαζομένων. Το ΚΚ δεν κατόρθωσε όμως να ανοίξει το δρόμο για παραπέρα
ριζοσπαστικές αλλαγές. Το Λαϊκό Μέτωπο διαλύθηκε ουσιαστικά το 1941 με ευθύνη
των σοσιαλιστών.Στις δημοτικές εκλογές του 1946, το ΚΚ Χιλής έλαβε το 16% των
ψήφων. Δύο χρόνια αργότερα, στο πλαίσιο του ψυχροπολεμικού κλίματος που επέβαλε
η Ουάσιγκτον, το ΚΚ τέθηκε εκτός νόμου με το "νόμο για την υπεράσπιση της
δημοκρατίας" τov oπoίo υπερασπίστηκε ενεργά η δεξιά πτέρυγα των
σοσιαλιστών. Οι κομμουνιστές της Χιλής εξακολουθούσαν, όμως, και από την
παρανομία, να παίζουν σημαντικό ρόλο.Το ΚΚ νομιμοποιήθηκε ξανά το 1958. Το 1964
συγκρότησε με το Σοσιαλιστικό κόμμα (το oπoίo ας σημειωθεί δεν είχε ποτέ αγαθές
σχέσεις με τη διεθνή σοσιαλδημοκρατία) το "Επαναστατικό Μέτωπο Λαϊκής
Δράσης" και υποστήριξε την υποψηφιότητα του Αλιέντε.
Τι αλλαγές
πραγματοποίησε η Λαϊκή Ενότητα
Σύμφωνα με
το πρόγραμμά της η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας προχώρησε αμέσως μετά την
ανάληψη των καθηκόντων της σε σειρά σημαντικών αλλαγών. Εθνικοποιήθηκε κατ'
αρχήν o χαλκός, το σημαντικότερο προϊόν της χώρας που το εκμεταλλεύονταν ως
τότε, αλλά και σήμερα, οι αμερικάνικες πολυεθνικές. Μέσα στα πρώτα δυο χρόνια
διακυβέρνησης, οι εθνικοποιήσεις περιέλαβαν πολλούς άλλους καίριους κλάδους της
οικονομίας όπως τα μεταλλουργεία, τα ορυχεία σιδηρομεταλλεύματος και νίτρου, τα
εργοστάσια τσιμέντου, την κλωστοϋφαντουργία, την παραγωγή και διανομή
ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και τις τράπεζες. Οι εργάτες συμμετείχαν ενεργά στη
διοίκηση των εργοστασίων, κυρίως των εθνικοποιημένων.Ο δημόσιος τομέας της οικονομίας παρήγαγε στα
τέλη του 1972 περισσότερο από το 50% του ακαθάριστου βιομηχανικού προϊόντος.
Συνολικά η βιομηχανική παραγωγή, επίσης, αυξήθηκε με γρήγορους ρυθμούς.
Επιπλέον, το
πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων αυξήθηκε σημαντικά, η ανεργία έπεσε από το
8,8% στο 3%. Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε κατά 20,1%. Για πρώτη φορά στην
ιστορία της χώρας δημιουργήθηκε καθολικό υγειονομικό σύστημα. Θεαματικές
πρόοδοι σημειώθηκαν στον τομέα του αναλφαβητισμού και της δημόσιας εκπαίδευσης.
Η
απαλλοτρίωση των τσιφλικιών προχώρησε. Αναδασώθηκαν 600 χιλιάδες στρέμματα.
Χιλιάδες αγρότες πήραν γη. Αρχισαν να συγκροτούνται συνεταιρισμοί και η ζωή στο
χωριό άρχισε να αλλάζει. Η κατάσταση των ιθαγενών ινδιάνων βελτιώθηκε αισθητά.
Ετσι, στις
δημοτικές εκλογές του Απρίλη του 1971, η Λαϊκή Ενότητα συγκέντρωσε το 50,8% από
το oπoίo το 22,89% ανήκε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, το 17,36% στο Κομμουνιστικό
Κόμμα, το 8% στους Ριζοσπάστες και τα υπόλοιπα στα άλλα μικρότερα κόμματα της
Αριστεράς.
To
οικονομικό σαμποτάζ
Τους
τελευταίους μήνες του 1971, ένα περίπου χρόνο από την εκλογή του Αλιέντε,
άρχισαν να διαφαίνονται κάποιες οικονομικές δυσκολίες: μικρή σχετικά άνοδος του
κόστους ζωής, προβληματικός ανεφοδιασμός σε προϊόντα, κάμψη της παραγωγής.Οι
συνθήκες αυτές προκλήθηκαν και αξιοποιήθηκαν από τις αντιδραστικές δυνάμεις για
να μειώσουν το κύρος της κυβέρνησης στο λαό και κυρίως στα μεσαία στρώματα και
να προετοιμάσουν έτσι το έδαφος για το πραξικόπημα.Οι αιτίες των οικονομικών
δυσχερειών εντοπίζονταν πρώτα απ' όλα στην πολιτική των ΗΠΑ οι οποίες, με βάση
το σχέδιο στο oπoίo είχαν καταλήξει, άρχισαν την εφαρμογή του "αόρατου
οικονομικού αποκλεισμού" της Χιλής. Το οικονομικό σαμποτάζ, οι ανατινάξεις
παραγωγικών εγκαταστάσεων, η παρεμπόδιση των συγκοινωνιών, συμπλήρωναν το
σκηνικό.Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τι μπορούσε να σημαίνει η διακοπή και
μόνο των εισαγωγών από τις ΗΠΑ ανταλλακτικών για τη βιομηχανία της Χιλής (όπου
όλα σχεδόν ήταν made in USA), ή η μη παράδοση ακόμη και εμπορευμάτων που είχαν
πληρωθεί στις ΗΠΑ. Οι τελευταίες στέρησαν επίσης τη Χιλή από το μεγαλύτερο
μέρος των πιστώσεων γεγονός που επέφερε τη σημαντική μείωση των εισαγωγικών
δυνατοτήτων της Χιλής σε προϊόντα που παραδοσιακά αγόραζε από το εξωτερικό.
Παρόμοιες πιέσεις ασκούνταν και από τρίτες χώρες τις οποίες επηρέαζαν οι ΗΠΑ
και με τις οποίες η Χιλή είχε παραδοσιακά οικονομικές συναλλαγές.
Αυτό καθόλου
δε σήμαινε ότι η υποταγή στις ΗΠΑ ήταν αναπόφευκτη. Η εθνικοποίηση των
αμερικάνικων πολυεθνικών ήταν ένα πρώτο, καίριο πλήγμα στην κυριαρχία των ΗΠΑ.
Ωστόσο δεν αρκούσε. Οι ίδιες οι ΗΠΑ το καταλάβαιναν αυτό και για τούτο
αξιοποίησαν την οικονομική πίεση.
Η ίδια η ροή
των πραγμάτων έθετε το ζήτημα της παραπέρα ρήξης με τov ιμπεριαλισμό και τov
διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας. Πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά
επιβαλλόταν η αλλαγή των οικονομικών εταίρων της χώρας. Αυτό είχε ξεκινήσει
αλλά δεν έγινε με την απαραίτητη συνέπεια και ταχύτητα και έτσι έγινε δυνατή η
υπέρβαση των επιπτώσεων του "αόρατου αποκλεισμού".
Παρεμφερές
ήταν το πρόβλημα του εξωτερικού χρέους. Η κυβέρνηση Αλιέντε είχε ξεκινήσει την
επαναδιαπραγμάτευσή του. Ωστόσο, με βάση το καθεστώς που ίσχυε ακόμη, ήταν
υποχρεωμένη να πληρώνει κάθε χρόνο το καθόλου αξιοκαταφρόνητο ποσό των 200
εκατ. δολαρίων. Αλλες, πιο ριζοσπαστικές επιλογές για το χρέος θα ελάφρυναν
δίχως άλλο την κατάσταση.
Παρά το
οικονομικό σαμποτάζ η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας είχε καταφέρει να ελέγξει
λίγο - πολύ την κατάσταση στην οικονομία το 1973, γεγονός που εκφράστηκε σε
πολιτικό επίπεδο με τη νίκη της με 44% στις βουλευτικές εκλογές την άνοιξη του
ίδιου έτους.
Η βασική αδυναμία
Η
σημαντικότερη ωστόσο αδυναμία της Λαϊκής Ενότητας αποδείχτηκε η υπερβολική
εμπιστοσύνη της στην αστική νομιμότητα τη στιγμή μάλιστα που διέθετε τη λαϊκή
δύναμη και νομιμοποίηση να προχωρήσει πιο τολμηρά. Η κυβέρνηση δε διέκοψε τους
δεσμούς του στρατού με τις ΗΠΑ, ούτε προέβη σε δημοκρατικές αλλαγές στο
στελεχικό δυναμικό και στη δομή του. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι o
Πινοσέτ ήταν o αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Χιλής επί κυβέρνησης Αλιέντε
και ότι θεωρούνταν νομοταγής στρατιωτικός. Παράλληλα, η αντιδραστική ηγεσία του
στρατού, αρκετούς μήνες πριν το πραξικόπημα, είχε εξαπολύσει διώξεις ενάντια σε
δημοκράτες και προοδευτικούς αξιωματικούς και στρατευμένους χωρίς η κυβέρνηση
να αντιδράσει.
Από την
άλλη, η δημιουργία της εργατικής πολιτοφυλακής είχε ξεκινήσει με απόφαση της
Συνομοσπονδίας Εργατών και με την καθοδήγηση του κομμουνιστικού και του
σοσιαλιστικού κόμματος αλλά προχωρούσε με απελπιστικά αργούς ρυθμούς. Με τov
τρόπο αυτό, η επικράτηση του αιματηρού πραξικοπήματος έγινε αναπόφευκτη.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας
Ο λαός της
Χιλής γνώρισε το βαθύ σκοτάδι του φασισμού. Ηπιε το πικρό ποτήρι της βίας, της
καταπίεσης, της φτώχειας, της δυστυχίας. Το λαϊκό κίνημα, παρά τα βαριά
χτυπήματα της χούντας, γρήγορα άρχισε να ανασυντάσσεται. Το ΚΚ Χιλής ήταν το
κόμμα εκείνο που πρωτοστάτησε για τη δημιουργία ενός πατριωτικού μετώπου
ενάντια στη δικτατορία, την αμερικανοκρατία, για μια νέας ποιότητας δημοκρατία
στη Χιλή και καθόρισε το στόχο της παλλαϊκής εξέγερσης ενάντια στη χούντα.
Εμφανίστηκαν τα πρώτα παράνομα τρυκ, ξέσπασαν οι πρώτες απεργίες, οι πρώτες
διαδηλώσεις. Σταδιακά διαμορφώθηκε, με την πρωτοβουλία του ΚΚ, το Λαϊκό
Δημοκρατικό Κίνημα, συμμαχία αριστερών κομμάτων η οποία επιχειρούσε να έχει
κάποια στοιχειώδη συνεργασία σε αντιδικτατορική βάση με το Σοσιαλιστικό
Συνασπισμό και τη Δημοκρατική Συμμαχία που συσπείρωναν αντίστοιχα τα κόμματα
του κέντρου και της αντιδικτατορικής Δεξιάς.
Δημιουργήθηκε
επίσης, με την καθοδήγηση του ΚΚ, η στρατιωτικοπολιτική οργάνωση Πατριωτικό
Μέτωπο (ΠΑΜ) Μανουέλ Ροντρίγκες. Το ΠΑΜ άρχισε τις ένοπλες ενέργειες εφορμώντας
μέσα από τις φτωχογειτονιές του Σαντιάγο, κυριολεκτικά άφαντο για τις δυνάμεις
καταστολής αλλά αγαπημένο σημείο αναφοράς για το λαό. Η δράση του πήρε γρήγορα
μαζική διάσταση και δημιούργησε αίσθηση ακόμη και στο εξωτερικό. Πολλοί ήταν
εκείνοι, και αστοί αναλυτές, που προέβλεπαν το 1986 την πτώση του καθεστώτος
Πινοσέτ από τις καθοδηγούμενες από το ΚΚ δυνάμεις του ΠΑΜ. Τα επόμενα χρόνια
όμως, το ΚΚ Χιλής προσανατολίστηκε στην εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα και
επιδίωξε την πτώση της δικτατορίας μόνο μέσα από μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις.
Ωστόσο, τov
τελευταίο λόγο θα τov έχουν οι λαοί. Το φάντασμα του Τσε πλανιέται πάνω από τη
Λατινική Αμερική. Οπως άλλωστε έχει πει o ίδιος o Πινοσέτ, "o κομμουνισμός
μπορεί να ηττήθηκε, αλλά δε σημαίνει ότι έχει πεθάνει".
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3785212
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου