23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1923 ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΒΑΦΕΤΑΙ ΚΟΚΚΙΝΟ

Πασαλιμάνι :μία αξέχαστη λέξη για την οργανωμένη εργατική τάξη

Τον Αύγουστο του 1923 όπως αναφέρει ο Δημ.Λιβιεράτος στο βιβλίο του ΄΄ Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα  1923-1927 ‘’ έγινε η μεγαλύτερη απεργιακή κινητοποίηση από τότε που εμφανίστηκε το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα αποτέλεσμα 11 νεκροί και αρκετούς τραυματίες .Η αγωνία της εργατικής τάξης για να ζήσει καλύτερες μέρες μεγαλώνει.0 κατασταλτικός μηχανισμός γίνεται όλο και πιο βίαιος  ενώ τα εργατικά σωματεία βρίσκονται σε απαγόρευση ενώ η περιουσία του κατασχέθηκε. Άς δούμε όμως αναλυτικά γεγονότα .

 Ο Ριζοσπάστης περιγράφει τα γεγονότα εκείνης της μέρας:

«Περί την 8ην πρωινήν είχαν ωχυρωθή πάντα τα επίκαιρα σημεία του Πειραιώς. Το μεγαλύτερον όμως μέρος των πολυβόλων, των τανκς και των στρατευμάτων είχαν ταμπουρωθεί εις την πλατεία του Πασαλιμανίου, ενώ ισχυραί περίπολοι είχαν ζώσει ολόκληρον το Πασαλιμάνι. Εν τω μεταξύ αστυνομικά όργανα προέβησαν εις συλλήψεις διαφόρων εργατών. Τέλος η όλη πόλις του Πειραιώς είχεν όψιν ωσαύτως πεδίου μάχης (…) Εν τούτοις παρ’ όλα τα τρομοκρατικά μέτρα οι απεργοί έσπασαν την ζώνην των στρατιωτών και συνεκεντρώθησαν εις την πλατείαν. Τότε διετάχθη μια περίπολος να ανοίξει πυρ κατά των απεργών, ανεπιτυχώς όμως (…) Τότε οι απεργοί εξαγριωθέντες ώρμησαν κατά της περιπόλου και αφώπλισαν αυτήν, εκκενώσαντες δε τα όπλα εις τον αέρα, έσπασαν αυτά χωρίς να κτυπήσουν κανένα στρατιώτην. Οι εις την παραλίαν Πασαλιμάνι ευρισκόμεναι περίπολοι ήρχισαν να βάλλουν κατά των απεργών τους οποίους έβλεπον απτοήτους να δέχωνται τας σφαίρας εις τα στήθη των».

EΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ  13 ΑΥΓ 1923

 Στην εξουσία βρίσκεται η λεγόμενη «Επαναστατική Κυβέρνησις», των Πλαστήρα, Γονατά. Με πρωθυπουργό τον Στυλιανό Γονατά. Στην πράξη πρόκειται για μια στρατιωτική κυβέρνηση, η οποία παρά τις όποιες διακηρύξεις της περί προοδευτισμού, αστικού εκσυγχρονισμού του τόπου και αριστεροσύνης, δεν έπαυε να ήταν μια κοινή στρατιωτική χούντα, με όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός καπιταλιστικού κράτους «έκτακτης ανάγκης».

Ένα ιδιαίτερο γνώρισμα του συγκεκριμένου κυβερνητικού σώματος, είναι ότι για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία απουσιάζουν παντελώς τα προσχήματα περί ταξικής ουδετερότητας του κράτους. Ταυτίζονται ανοικτά και απροκάλυπτα το αστικό κράτος με τα εργοδοτικά συμφέροντα, το αστικό κράτος με την αστική τάξη. Υπουργός Οικονομικών της «Επανάστασης», καθώς και υπεύθυνος για ζητήματα εργατικής πολιτικής, ήταν ο συνειδητοποιημένος για τα συμφέροντα της τάξης του, ο μεγαλοβιομήχανος Ανδρέας Χατζηκυριάκος. Οι διαχρονικές και πάντα ίδιες μεγαλοστομίες περί πατριωτικού καθήκοντος, οι φανφαρονισμοί περί της εθνικής προσπάθειας για την οικονομική ανόρθωση του τόπου μετά τα κατακλυσμιαία γεγονότα που ακολούθησαν την περιπέτεια του ελληνικού κράτους στην Μικρά Ασία, απλά έκρυβαν την βασική επιδίωξη των καπιταλιστών. Την αύξηση της κερδοφορίας τους.

Η ύπαρξη στην ελληνική επικράτεια δεκάδων χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων έδινε από την αρχή στην ελληνική αστική τάξη ένα σημαντικό πλεονέκτημα, προκειμένου να ξεκινήσει μια γιγάντια επίθεση ενάντια της εργατικής τάξης. Οι χιλιάδες άστεγοι, ενδεείς και εξαντλημένοι πρόσφυγες, θα προσέφεραν μια μοναδική ευκαιρία στους καπιταλιστές.

Η αφορμή δεν θα αργήσει να δοθεί.

Με έναν εκπληκτικά παρόμοιο με τις ημέρες που ζούμε τρόπο, ξεκίνησε μια απίστευτη εκστρατεία διαμόρφωσης της κοινής γνώμης με πρωτοπόρο τον αστικό τύπο της εποχής. Φόβοι για επικείμενη ανεπανόρθωτη καταστροφή και για ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας εκδηλώθηκαν. Πανικός για μελλοντική και μη αναστρέψιμη ύφεση της οικονομίας μας. Δημοσιογράφοι, οικονομικοί αναλυτές, κυβερνητικά στελέχη, τυχάρπαστοι διανοούμενοι που υπηρετούσαν τους βιομηχάνους, επιστρατεύθηκαν για την αντιμετώπιση του νέου εθνικού κινδύνου. Και η μόνη αποτελεσματική λύση «προκειμένου να σωθεί η πατρίδα» :

Το εργατικό κόστος πρέπει να μειωθεί ώστε να φτηνύνουν τα εξαγώγιμα προϊόντα. Έπρεπε να γίνουν δραματικές, γενναίες περικοπές των ημερομισθίων ώστε να ξαναγίνουμε ανταγωνιστικοί, για να ξαναβρούμε την χαμένη μας κερδοφορία. Οι εργάτες, έπρεπε να θυσιαστούν, να στερηθούν, να πεινάσουν ακόμα, ώστε να σωθεί το Έθνος !!!

Ο Στ.Γονατάς, ο Ν. Πλαστήρας και ο Γ. Παπανδρέου, υπεύθυνοι για το ματοκύλισμα των απεργών εργατών στο Πασαλιμάνι. Στα δίκαια αιτήματα των απεργών η κυβέρνηση, μαζί με τον αρχηγό της «Επανάστασης» Ν. Πλαστήρα απάντησε ότι «εις ουδένα συμβιβασμό δέχονται να προέλθουν προς απεργούς, εμμένουν δε εις την απόφασιν περί διαλύσεως όλων των εργατικών σωματείων» και έδωσε εντολές για το χτύπημα της απεργίας. Δολοφονήθηκαν 11 εργάτες και τραυματίστηκαν 100.

Η αντίδραση της ΓΣΕΕ.

Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας το 1923, εκφράζει παρά τις όποιες αδυναμίες της, τις επιδιώξεις του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος. Ήδη μετά από το Δεύτερο Συνέδριο της, συνδέεται οργανικά με το (νεαρό αλλά δυναμικό) κόμμα της εργατικής τάξης, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, ΣΕΚΕ(Κ).

Η αντίδραση της ΓΣΕΕ και του ΚΚΕ στην εργοδοτική επίθεση που εκδηλώθηκε, ήταν άμεση. Παρά τις μεταγενέστερες απόψεις κάποιων ιστορικών του εργατικού κινήματος, ότι η απεργία του Αυγούστου του 1923 ήταν αυθόρμητο ξέσπασμα της μάζας, όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η προοπτική μιας πανελλαδικής απεργίας, συζητιόταν στις συνδικαλιστικές οργανώσεις και και στις κομματικές οργανώσεις του ΣΕΚΕ(Κ), (παρά τις αντιδράσεις από την δεξιά σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα του κόμματος).

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ  5 ΙΟΥΝΙΟΥ 1923  προκήρυξη ΓΣΕΕ ΣΕΚΕ με υπογραφή Σ.Μάξιμου

Από το καταπληκτικό βιβλίο του Θανάση Καμπαγιάννη «Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα, 1918-1926», διαβάζουμε για τις ημέρες της απεργίας του Αυγούστου του 1923.

 «Τελικά ήταν οι μυλεργάτες του Πειραιά αυτοί που πυροδότησαν την Γενική Απεργία με το 24ωρο τελεσίγραφο που επέδωσαν στους αλευροβιομήχανους στις 9 Αυγούστου:

Ζητούσαν να μην ισχύσει η μείωση 35% στα εισοδήματα τους, να πληρωθούν τα περικομμένα ημερομίσθια, να επαναπροσληφθούν οι απολυμένοι συνάδελφοι τους και να αποζημιωθούν οι τυχόν μη επανερχόμενοι. Το τελεσίγραφο υπογραφόταν και από τον πρόεδρο των θερμαστών ξηράς Γ. Μπόγρη. Τα νέα της απεργίας προκάλεσαν αλυσιδωτές εξελίξεις: τα σωματεία του επισιτισμού στις υπόλοιπες πόλεις προχώρησαν και αυτά σε απεργία, όπως και ολόκληρη η Ομοσπονδία Επισιτισμού. Το ΕΚΠ και η ΓΣΕΕ κάλεσαν σε υλική συμπαράσταση στους απεργούς. Αποφασιστικό όμως στάθηκε το άπλωμα της απεργίας στο λιμάνι. Η αλευροβιομηχανία στον Πειραιά τον καιρό εκείνο ανθούσε." Το περισσότερο σιτάρι αλεθόταν εκεί, αλλά εισαγόταν από το εξωτερικό, οπότε το λιμάνι ήταν κομβικό, τόσο για τα ειδικά ναυλωμένα πλοία που το μετέφεραν, όσο και για την εκφόρτωση του. Το οικονομικό κύκλωμα σίτος-άλευρα δεν δημιουργούσε μόνο την ισχυρή διαπλοκή αλευροβιομηχάνων-εφοπλιστών (κατοπινό γέννημα της οποίας είναι ο Στ. Νιάρχος), αλλά και αυτή των μυλεργατών με τους ναυτεργάτες και τους φορτοεκφορτωτές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ναυτεργάτες θα πάρουν πρώτοι την απεργιακή σκυτάλη από τις 17 Αυγούστου.»

Η απεργία είχε ανέλπιστη επιτυχία: το λιμάνι παρέλυσε. Στις 20 Αυγούστου «ο Πειραιεύς παρουσιάζει από πρωίας ασυνήθη όψιν». Η Ομοσπονδία Ηλεκτρισμού ακολουθεί το απεργιακό κάλεσμα της ΓΣΕΕ και το τραμ παραλύει. Η σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνα - Πειραιά διακόπτεται και γίνεται προσπάθεια για αποκατάσταση της από το ανώτερο προσωπικό. Τα πληρώματα των πλοίων που καταπλέουν στον Πειραιά δηλώνουν την υποστήριξη τους στην απεργία, με αποτέλεσμα να αποκλείονται πάνω σε αυτά και να παρεμποδίζεται η έξοδος τους από στρατιωτικές φρουρές. Οι εργάτες του τελωνείου Πειραιά ακολουθούν. Εν τω μεταξύ, η Καπνεργατική Ομοσπονδία κηρύσσει από τις 20 Αυγούστου πανελλαδική απεργία, ενώ τα σωματεία που συμμετέχουν εξαπλώνονται ήδη στην Θεσσαλονίκη," την Πάτρα, τον Βόλο και άλλες επαρχιακές πόλεις. Το πρωί της 21ης, οι πρωινές εφημερίδες δεν κυκλοφορούν λόγω συμμετοχής στην απεργία των τυπογράφων και της Ομοσπονδίας Τύπου.

Τελικά, μπροστά στην πρωτοφανέρωτη σε ένταση, αλλά και σε έκταση κρατική καταστολή, με τη χρήση στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων ενάντια στο εργατικό κίνημα, το απεργιακό κύμα θα ηττηθεί.

Στις 23 Αυγούστου, στη μεγάλη συγκέντρωση των απεργών στο Πασαλιμάνι, έντεκα εργάτες θα βρουν τον θάνατο από τις σφαίρες των στρατιωτών, ενώ εκατοντάδες άλλοι θα συλληφθούν. Ο Ριζοσπάστης ένα χρόνο μετά στις 24 Αυγούστους 1924 δημοσιέυει τα ονόματα των νεκρών : Μεταξύ αυτών και 4 γυναίκες τα ονόματα τους δεν έγιναν ποτέ γνωστά ,ένας 12χρονος μαθητής ο Γεώργιος Παυλίδης ,και οι Γ.καλυβάς κτίστης ,Αθανάσιος Καραμήτσος, Γεώργιος Βαλσαμίδης ,Αθαν.Καραρίτσας  αρτεργάτης, Κωνσταντίνος Καλκούνης  θαλαμηπόλος, Χαρ. Αντωνιάδης ναύτης, Μιχ.Χαρίτου υποδηματεργάτης.

Όπως και να είναι, μπροστά στον κίνδυνο της ολοκληρωτικής καταστροφής του κινήματος και στην απώλεια και άλλων εργατών, στις 25 Αυγούστου η ίδια η ΓΣΕΕ με επίσημη ανακοίνωσή της, θα μιλήσει για την λήξη της απεργίας. Όλοι σχεδόν οι ηγέτες του συνδικαλιστικού κινήματος θα βρεθούν στη φυλακή προς το τέλος των κινητοποιήσεων, για να προσπαθήσουν από εκεί να προβούν στις πρώτες εκτιμήσεις για τα αίτια της ήττας και τις δυνατότητες πιθανής ανασύνταξης.

Συνέπειες.

Η ΓΣΕΕ, όπως και όλα τα εργατικά σωματεία θα τεθούν εκτός νόμου στις 20 Αυγούστου με απόφαση της «Επαναστάσεως», απόφαση η οποία θα ανακληθεί τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Το αστικό κράτος θα ξεκινήσει μια σημαντική προσπάθεια προσεταιρισμού εργατικών στελεχών και σωματείων, στα πλαίσια της επιδίωξης να έχει διαρκώς τον έλεγχο στο εργατικό κίνημα. Ένας έλεγχος ο οποίος θα συνεχιστεί ως τις ημέρες μας αμείωτος. Το ιδανικό για τους αστούς είναι να μην υπάρχει καθόλου συνδικαλισμός. Αλλά επειδή αυτό είναι αδύνατον, τουλάχιστον να είναι ελεγχόμενος. Πιθανά η απεργία του Αυγούστου του 1923, θα σημάνει και την έναρξη της λειτουργίας του κρατικά ελεγχόμενου  συνδικαλισμού, ως αντίδραση στο ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα

Παρά την ήττα, παρά την απογοήτευση, παρά τις αντιξοότητες και τις παλινδρομήσεις, η συγκεκριμένη απεργία είχε μακροπρόθεσμα και θετικά αποτελέσματα. Διαφοροποιήθηκαν οι συνειδήσεις, ενώ τέθηκαν νέα όρια στις σχέσεις κοινωνικών τάξεων και κομμάτων. Η αιματηρή και βάρβαρη καταστολή των απεργιακών αγώνων  βοήθησε πολλούς εργάτες να κατανοήσουν ότι η ταξική τους θέση βρισκόταν αλλού. Ότι έπρεπε να ακολουθήσουν άλλους, εντελώς καινούργιους πολιτικά δρόμους προκειμένου να επιτύχουν την απελευθέρωσή τους. Με άλλα λόγια η πανελλαδική απεργία του 1923 και τα μετέπειτα γεγονότα, βοήθησαν στην ταξική συνειδητοποίηση ενός μεγάλου μέρους του προλεταριάτου.