«Τρότσκι»: Η τηλεοπτική δολοφονία της ιστορίας
Μια σειρά που απηχεί τη στάση της σημερινής ρωσικής ηγεσίας απέναντι στην Επανάσταση του 1917 αλλά και στις επαναστάσεις του αύριο
Μαριάννα Τζιαντζή
Η σειρά δεν είναι απλώς αμφιλεγόμενη, αλλά προκλητικά παραπλανητική σε σχέση με την πραγματική ιστορία
Εδώ και λίγες εβδομάδες προβάλλεται στην ψηφιακή πλατφόρμα Netflix μια ρωσική σειρά 8 επεισοδίων με τίτλο Τρότσκι και ήδη έχουν εκδηλωθεί και στην Ελλάδα οι πρώτες αντιδράσεις, κυρίως αρνητικές. Πρόκειται για μια υπερπαραγωγή του μεγαλύτερου ρωσικού κρατικού καναλιού που προβλήθηκε πέρυσι στη Ρωσία με την ευκαιρία των 100 χρόνων της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Τι δεν είναι η σειρά: δεν είναι δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ ούτε είναι τηλεοπτική βιογραφία καθώς απουσιάζουν σημαντικές πλευρές της ζωής του κεντρικού χαρακτήρα. Για παράδειγμα, αποσιωπάται πλήρως το θεωρητικό έργο του Τρότσκι, το οποίο ακόμα και σήμερα ενδιαφέρει πολλούς είτε το αποδέχονται είτε όχι. Όμως ο τηλεοπτικός Τρότσκι φαίνεται να μην έχει ποτέ πιάσει μολύβι και χαρτί στα χέρια του. Επίσης ο Τρότσκι της σειράς θυμίζει τις πρώτες ταινίες με τον Τζέιμς Μποντ, προτού ο πράκτορας 007 κόψει τις κακές συνήθειες και γίνει μονογαμικός. Οι γυναίκες πέφτουν στα πόδια του σαν ζαλισμένα κοτόπουλα.
Οι διαστρεβλώσεις της ιστορίας είναι χονδροειδείς και πάμπολλες και ήδη πολλές έχουν επισημανθεί από Έλληνες και ξένους σχολιαστές. Σύμφωνοι, ιστορία δεν μαθαίνει κανείς από την οθόνη κι εξάλλου, συχνά στον κόσμο της εικόνας τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και ιστορικής πραγματικότητας μπερδεύονται. Το θέμα είναι τι διαπερνά συνολικά την αφήγηση, τι προκύπτει από αυτό το μπέρδεμα. Κι εδώ ο Τρότσκι παρουσιάζεται σαν ένα χαρισματικό, ναρκισσιστικό και αιμοβόρο κάθαρμα. Επιπλέον, μαθαίνουμε ότι ακόμα και η δολοφονία του δεν ήταν ακριβώς δολοφονία αλλά κάτι ανάμεσα σε αυτοκτονία και νόμιμη άμυνα, μια που ο Τρότσκι άρχισε να δέρνει με τη μαγκούρα του τον Ραμόν Μερκαντέρ κι εκείνος, αμυνόμενος, πήρε το πρώτο βολικό διακοσμητικό (;) αντικείμενο που κρεμόταν στον τοίχο, μια ορειβατική σκαπάνη, και τον άφησε στον τόπο.
Σε μια σκηνή, ένα φαντάρος του Κόκκινου Στρατού παραμονεύει έξω από το σπίτι του Τρότσκι στη Μόσχα και τον περιμένει να γυρίσει ώστε να τον εκδικηθεί για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει στα χρόνια του Εμφυλίου. Ο Τρότσκι επιστρέφει, ο άλλος τον σημαδεύει με το περίστροφο από τα τρία μέτρα. Εκείνη τη στιγμή ο μικρός γιος του Τρότσκι βγαίνει από το σπίτι και τρέχει να υποδεχτεί τον πατέρα του. Κι εκείνος, αντί να απομακρύνει το παιδί για να μην κινδυνεύσει, το σφίγγει πάνω του σαν ασπίδα και χαμογελάει σαρδόνια, υπολογίζοντας ότι ο άλλος θα διστάσει να πυροβολήσει, όπως και συμβαίνει.
Και να ’ταν μόνο ο Τρότσκι… Εδώ ο Λένιν παρουσιάζεται σαν ανθρωπάκι και ο Στάλιν σαν ύπουλος μπαστουνόβλαχος. Όσο για το τι συνέβαινε στον μεγάλο κόσμο την εποχή της δολοφονίας του Τρότσκι, το 1940, αυτό αποσιωπάται πλήρως. Όλα μοιάζουν να συμβαίνουν σε μια γυάλα: κάποιοι κακοί, οι σταλινικοί, κυνηγάνε έναν άλλο κακό, κι αυτό είναι όλο.
Η σειρά δεν είναι απλώς αμφιλεγόμενη, αλλά προκλητικά παραπλανητική σε σχέση με την πραγματική ιστορία. Η εμπάθεια ξεχειλίζει από παντού, ακόμα και από την επίσημη αφίσα (ο Τρότσκι σαν Εξαποδώ). Τα συμπεράσματα στα οποία οδηγείται ο τηλεθεατής είναι αντιδραστικά και στερεότυπα: το ’17 δεν ήταν επανάσταση αλλά πραξικόπημα, ενώ οι ηγέτες του νοιάζονταν μόνο για την ατομική τους ανάδειξη.
Δεν ξέρουμε αν η ΕΡΤ, που έχει κλείσει τη σειρά, θα την προβάλει στην επόμενη σεζόν όπως έχει γραφτεί. Πάντως, στην εποχή του ίντερνετ, όταν ο καθένας εύκολα μπορεί να δει σχεδόν οτιδήποτε, οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή, δεν μπορούμε να ζητάμε λογοκρισία, ακόμα κι όταν πρόκειται για την κρατική τηλεόραση που υποτίθεται ότι υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Η κυβερνοπληξία, η γραφειοκρατία, η ανία βλάπτουν το δημόσιο συμφέρον εξίσου με ένα προϊόν μαύρης πολιτικής προπαγάνδας σαν τον «Τρότσκι».
Κάθε ιστορική ταινία ή σειρά δεν μιλά μόνο για το παρελθόν, αλλά και για την εποχή της, φανερώνει το βλέμμα με το οποίο οι δημιουργοί της βλέπουν το παρελθόν για να επιδράσουν στο παρόν και το μέλλον. Έτσι και αυτή η σειρά απηχεί την επίσημη στάση της σημερινής ρωσικής ηγεσίας όχι τόσο απέναντι στον ίδιο τον Τρότσκι, όσο απέναντι στην επανάσταση. Στην Επανάσταση του 1917 αλλά και στις επαναστάσεις του αύριο που αναπότρεπτα κάποια μέρα θα ξεσπάσουν. Για το Κρεμλίνο, ο Οκτώβρης ήταν η έναρξη ενός εφιάλτη που πέρασε, ενώ επανειλημμένα ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι τα προβλήματα δεν λύνονται με ταραχές και επαναστάσεις, αλλά με ενότητα, με την ευλογία της πανίσχυρης Ορθόδοξης Εκκλησίας, τη στήριξη των βαθύπλουτων ολιγαρχών – και με τον εθνικισμό, τη λαίκή υποταγή και το φόβο θα προσθέταμε.
ΠΗΓΗ: Πρίν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου