ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΛΕΓΕΤΑΙ ΟΧΙ ΑΓΑΠΗ ΖΗΛΕΙΑ ή ΠΑΘΟΣ

 

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, γυναικοκτονιών, σεξουαλικών κακοποιήσεων και βιασμών έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία δύο χρόνια. Η πατριαρχία, ως ιδεολογικό εποικοδόμημα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής υποτάσσει την γυναίκα εκμεταλλεύοντας την  και στερώντας της  την δυνατότητα  από τον αγώνα ενάντια στην γυναικεία ανισοτιμία .Οι δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών αποτελούν  κομμάτι μιας «δικαιολογημένης» κοινωνικής αναταραχής και επιθετικότητας. Θύμα και θύτης εξισώνονται με έναν ιδιαίτερο τρόπο και οι διεκδικήσεις για χειραφέτηση και ισότητα περνούν στο περιθώριο.

«Σε μια ιδιαίτερη δύσκολη εποχή, όπου η βία ενάντια στη διαφορετικότητα εντείνεται, η βία ενάντια στις γυναίκες ειδικότερα παροξύνεται .Η βία κατά των γυναικών σε όλες τις μορφές συνιστά το σκληρό πυρήνα των έμφυλων ανισοτήτων και αναπαράγει τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η βία είναι δια-ταξική, δια-φυλετική και πλήττει βάναυσα τα θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών και των κοριτσιών. Μπορεί να ασκείται στο πλαίσιο της οικογένειας, του εργασιακού περιβάλλοντος, της κοινωνίας ή της ευρύτερης κοινότητας  η γυναικοκτονία αποσπάται από τον χώρο και τον χρόνο και γίνεται αντιληπτή ως πρόβλημα της γυναικείας ευαλωτότητας, που μπορεί και πρέπει να αρθεί με τη θέσπιση ειδικού κανόνα για να την προστατεύει». Αναφέρει χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα της η Διοτίμα https://diotima.org.gr/services/via-kata-ton-gynaikon/

Χανιά, θεσσαλονίκη  Γλυκά Νερά ,Φολέγανδρος ,Λάρισα ,Ρέθυμνο ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Στην Ελλάδα το 2021 καταγράφηκαν 16 γυναικοκτονίες όλες αφορούσαν περιπτώσεις δολοφονιών στο πλαίσιο ενδοσυντροφικών ή ενδοοικογενειακών σχέσεων. Οι γυναικοκτονίες δεν αποτελούν μόνο απλά τίτλους ειδησιογραφίας ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο επίρριψης ευθυνών στην ίδια την γυναίκα.

Στις μέρες μας η επικοινωνιακή διαχείριση των γυναικοκτονιών απομακρύνει τη συζήτηση από τα αίτια, γεννά απογοήτευση και απάθεια στα μελλοντικά θύματα, ενώ επίσης ευνοεί τον μιμητισμό. Η εικόνα που προβάλλεται συνήθως και μέσα από τα ΜΜΕ του άντρακλα που φτάνει στο μοιραίο και  από την άλλη  της αδύναμης γυναίκας που δεν μπορεί να αντιδράσει αντί να προβάλλονται η ύπαρξη των υποστηρικτικών δομών και τα εργαλεία που η έννομη τάξη, ιδίως μετά την κύρωση της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης, παρέχει στα θύματα της έμφυλης βίας, ώστε να αποτρέπεται η κορύφωσή της και να μη μετατρέπεται σε ατομική υπόθεση, προβάλλεται μια νέα κανονικότητα αυτή της γυναικοκτονίας.

Η αστική ιδεολογία και ηθική που γεννιέται από το ίδιο το σύστημα θεμελιώνεται πάνω στον ατομισμό, τον ανταγωνισμό, τις εγωιστικές συμπεριφορές διαπερνώντας τις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις. Μια κατάσταση που εξυπηρετεί τα συμφέροντά του, καθυποτάσσοντας την γυναίκα μέσα στο σπίτι και τη δουλειά, την εκμεταλλεύεται και μεταμορφώνει τη συζήτηση σε αντιπαράθεση μεταξύ των φύλων αποκόπτοντας το αποτέλεσμα από την αιτία, την γυναικεία ανισοτιμία από τις εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής ενώ ταυτόχρονα αποκόπτει τον αγώνα ενάντια στην γυναικεία ανισοτιμία από τον συνολικότερο αγώνα ενάντια στο καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Οι γυναικοκτονίες  δεν είναι κάτι το καινούργιο.

Ο όρος απέκτησε γνωστοποιήθηκε το   1976, οι Diana Russell και Nicole Van de Ven, συγγραφείς του βιβλίου «Crimes Against Women: Proceedings of the International Tribunal», καθιέρωσαν τον όρο  «γυναικοκτονία»,για να αποδείξουν ότι στο πλαίσιο της έμφυλης βίας και των  διακρίσεων εις βάρος των γυναικών είναι δυνατή η δολοφονία λόγω του φύλου. Στόχευαν στην ανατροπής των κοινωνικών στερεοτύπων.Η γυναικοκτονίας λοιπόν ως ξεχωριστής μορφής εγκλήματος θα αποτελέσει καθοριστικό πλήγμα σε πεπαλαιωμένες  αντιλήψεις εις βάρος των γυναικών και επιπλέον θα αναγκάσει τα κράτη να αναλάβουν  την υποχρέωση για την ενημέρωση των πολιτών και την εκπαίδευση των Αρχών. Οι σχετικές κατευθυντήριες γραμμές έχουν ήδη δοθεί από την κυρωθείσα από την Ελλάδα σύμβαση της Κωνσταντινουπόλεως (ν. 4531/2018) και απομένει από τις Αρχές της χώρας μας να τις εφαρμόσουν παρατηρεί ο Παναγιώτης Περιβολάρης νομικός.

Είναι τελικά η Πατριαρχία  γενεσιουργός αιτία.

Η Άννα Βουγιούκα, κοινωνική επιστήμονας και εμπειρογνώμονας σε θέματα φύλου στο Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα χαρακτηριστικά αναφέρει :

«Είμαστε μια βαθιά σεξιστική και πατριαρχική κοινωνί, Πατριαρχία σημαίνει έλεγχος, σημαίνει δεν παίρνω ΟΧΙ , αναφέρει, λέγοντας πως ειδικά αν οι γυναίκες αποφασίσουν πως θέλουν να φύγουν από τους πατριάρχες, η βία κλιμακώνεται. Οι γυναίκες που δολοφονούνται επειδή είναι γυναίκες, δολοφονούνται συντριπτικά από άντρες, η πλειονότητα από συντρόφους και συζύγους, πρώην και νυν», τονίζει η κ. Βουγιούκα.

Η Άννα Λάζου, επίκουρη καθηγήτρια Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δηλώνει «Παραδοσιακά, σίγουρα είναι πρόβλημα της υποτίμησης της γυναίκας, συμπτώματα μιας πατριαρχικής παράδοσης. Οι φόνοι των γυναικών από τους συντρόφους τους φαίνεται να πληθαίνουν και να προβάλλουν ως φυσικό επακόλουθο της έμφυλης βίας που πρόσφατα αποτέλεσε αντικείμενο έντονης δημόσιας προβολής. Ενώ όμως, οι γυναικοκτονίες βρίσκονται στο προσκήνιο παρά τις προσπάθειες κινημάτων και γυναικείων συλλογικοτήτων, η πατριαρχία, οι σύγχρονοι όροι της και οι προϋποθέσεις αμφισβήτησής της δεν αποτελούν αντικείμενο της συζήτησης».

H Ιφιγένεια Καμτσίδου αναπληρώτρια καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ, μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης χαρακτηριστικά τονίζει… «Οι δολοφονίες των γυναικών επικαθορίζονται πλήρως από την κοινωνική τους κατάσταση, από την πατριαρχική ιεραρχία που προσαρμόζεται στα διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά συστήματα και αναπαράγει τις ανισότητες σε βάρος των γυναικών και την υποταγή τους ακόμη και με τη μορφή της πιο ακραίας έμφυλης βίας. Εκατοντάδες χιλιάδες θύματα σε όλο τον κόσμο, για πολλές δεκαετίες, μαρτυρούν ότι η ζωή της γυναίκας είναι πρωταρχική εφόσον είναι ταγμένη στην εκπλήρωση της κοινωνικής αποστολής της: καλή μητέρα, αφοσιωμένη και χρήσιμη σύντροφος, που συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικογένειας και της κοινότητας. Δεν είναι αμελητέο ότι στην Ελλάδα, διατηρούνται μέχρι σήμερα σε ισχύ ποινικές διατάξεις που αναπαράγουν την αντίληψη ότι η γυναικεία απιστία δεν είναι απλώς συμπεριφορά που κλονίζει τη συζυγική σχέση, αλλά στον βαθμό που νοθεύει την πατριαρχική γενιά, αποτελεί λόγο στέρησης της ελευθερίας .

Το παράδειγμα φαντάζει μακρινό, δείχνει όμως καθαρά ότι και η αξία της γυναίκας είναι μέγεθος σχετικό, που αποτιμάται σταθερά σε αναφορά με άλλα κοινωνικά ή έννομα αγαθά που θεωρούνται τόσο σημαντικά, ώστε η διαφύλαξή τους να δικαιολογεί τη στέρηση της γυναικείας ζωής. Πραγματικά, το γυναικείο φύλο δεν βαραίνει μόνο στους φόνους των μοιχαλίδων. Εμπρόθετες ανθρωποκτονίες επειδή το θύμα είναι γυναίκα αποτελούν οι επιλεκτικές παιδοκτονίες, τα «εγκλήματα πάθους» όπου η δολοφονία της συζύγου ή πρώην συζύγου ή συντρόφου εξηγείται από την ένταση των συναισθημάτων του δράστη για το θύμα, οι φόνοι των λεσβιών, οι γυναικολογικά βίαιες πράξεις που οδηγούν στον θάνατο, ο υποσιτισμός των γυναικών ανάλογα με την κοινωνική τάξη τους, ο θανατηφόρος βιασμός, τα εγκλήματα σχετικά με την προίκα και βέβαια τα εγκλήματα τιμής.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ η γυναίκα σύμβολο της απελευθέρωσης των γυναικών διακήρυξε ότι η θέση της γυναίκας στον καπιταλισμό αποτελεί πηγή απαράδεκτων επιθέσεων σε βάρος του ανθρώπινου είδους (πρώτο Διεθνές Δικαστήριο για τα εγκλήματα κατά των γυναικών  Βρυξέλλες 4-8 Μάρτη 1976).  Οι φεμινιστικές πρωτοβουλίες και αγώνες  στόχευαν στην ανατροπή των συνθηκών που απαξιώνουν τη γυναικεία ζωή και διεκδικούσαν το αυτονόητο, να αναγνωρίζεται δηλαδή η ανθρώπινη ιδιότητα των γυναικών χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Αντίθετα, ήταν ένα βήμα στον σχεδιασμό του αγώνα ανατροπής των κοινωνικών στερεοτύπων, που σήμερα δύσκολα μπορεί να δικαιωθεί: η επικοινωνιακή διαχείριση των γυναικοκτονιών απομακρύνει τη συζήτηση από τα αίτια, γεννά απογοήτευση και απάθεια στα μελλοντικά θύματα, ενώ επίσης ευνοεί τον μιμητισμό. Αντί να προβάλλονται η ύπαρξη των υποστηρικτικών δομών και τα εργαλεία που η έννομη τάξη, ιδίως μετά την κύρωση της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης, παρέχει στα θύματα της έμφυλης βίας, ώστε να αποτρέπεται η κορύφωσή της και να μη μετατρέπεται σε ατομική υπόθεση, δομείται αθέατα μια νέα κανονικότητα της γυναικοκτονίας. Είναι η εικόνα του μέσου, συνηθισμένου άντρα που σε μια δύσκολη στιγμή «ξεφεύγει» και φτάνει στο μοιραίο και της μόνης, αδύναμης γυναίκας που δεν είχε τα μέσα να αντιδράσει. Τα πάντα μοιάζουν φυσικά και αναπότρεπτα. Σε μια περίοδο όπου οι διαδοχικές κρίσεις, οικονομική και πανδημική, έχουν διαταράξει τους κοινωνικούς ρόλους, που ούτως ή άλλως ήταν σε μετάβαση, όπου η γενικευμένη ανασφάλεια γεννά επιθετικότητα και οργή, ο φόνος των γυναικών γίνεται κομμάτι μιας «δικαιολογημένης» αναταραχής και επιθετικότητας. Θύμα και θύτης εξισώνονται με έναν αδιόρατο τρόπο και οι διεκδικήσεις για χειραφέτηση και ισότητα περνούν στο περιθώριο. Η ορατότητα των φόνων των γυναικών δεν δίνει φωνή στα θύματα, ούτε αγγίζει τη συνθήκη που τους γεννά».

Πραγματικά Βρισκόμαστε στην κόψη του ξυραφιού και σε ένα ιδιαίτερο σταυροδρόμι να κερδίσουμε όλα τα κεκτημένα να κερδίσουμε μέτρα στον δρόμο να κάνουμε πάλι δικές μας τις λέξεις τις έννοιες αλλά και  την μνήμη των χειραφετημένων αγώνων  που η ακροδεξιά ρητορική έχει καπηλευτεί .Να αντιπαλέψουμε την έξαρση της βίας απέναντι σε κάθε τι διαφορετικό  και σε κάθε δήθεν απολιτικοποιημένο αστικό αφήγημα.

Σήμερα το ριζοσπαστικό γυναικείο κίνημα είναι αναγκαίο να θέσει ξανά το ζήτημα στις βάσεις που του αναλογούν και να οξύνει κατά το δυνατόν την ταξική πάλη με συνολικότερα πολιτικά προτάγματα ενάντια στο σύστημα της εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Οι πολύμορφοι αγώνες των γυναικών της εργατικής τάξης και του λαού απέναντι στο κεφάλαιο, τον ιμπεριαλισμό, τον φασισμό, ενάντια στην καταστρατήγηση των δημοκρατικών-λαϊκών ελευθεριών και τη γυναικεία ανισοτιμία μας δείχνουν τον δρόμο. Αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα το γυναικείο ζήτημα να τίθεται διαρκώς εντός των γραμμών του κινήματος θέτοντας ως ακρογωνιαίο λίθο την αντίληψη ότι η εργατική τάξη δεν διαιρείται με βάση το φύλο ή τις φυλετικές ταυτότητες αλλά ότι η εργατική τάξη συνολικά αποτελούσε αποτελεί επαναστατικό υποκείμενο που από κοινού με τα φτωχά λαϊκά στρώματα και τη μικρομεσαία αγροτιά μπορεί να θέσει τους όρους της επαναστατικής ανατροπής του .

ΠΗΓΕΣ

1.J. Caputi-D. E. H. Russell, «Femicide: Sexist Terrorism against Women», σε J.Radford et D. E. H. Russell (επιμ.), Femicide: The Politics of Woman Killing, New York, Twayne, 1992, σ.13-

2.https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/307217_gynaikoktonies-aorato-egklima-bgainei-sto-fos

3.  Εντουάρ Λουί ( «Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας», Αντίποδες 2021)3.

4.https://www.kathimerini.gr/society/561439621/oi-gynaikoktonies-sto-mikroskopio-ton-eidikon-pente-epistimones-miloyn-stin-k/