Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών σήμερα. Τη φετινή όμως 25η Νοέμβρη υπάρχουν πολύ περισσότεροι λόγοι να «φωτίσουμε» τη θέση των γυναικών και να αντιδράσουμε στη βία εναντίον τους. Βία με διάφορες μορφές και ως μέρος μιας «κουλτούρας» που θέλει να χρησιμοποιείται ο αδύναμος, η αδύναμη, εν προκειμένω με βάση το φύλο, για οικονομική υπερεκμετάλλευση, για να εκτονώνουμε τη δυστυχία που γεννά η κοινωνική οργάνωση και για να υπερισχύουμε έναντι κάποιου, ρόλος ζωτικός γι’ αυτήν.

Γράφει η Μαριάνθη Πελεβάνη

26 Νοε 2020     https://tvxs.gr/news/ellada/bia-kata-ton-gynaikon-mia-alli-pandimia

Στην εποχή του κορονοϊού οι γυναίκες είναι παρούσες στην πρώτη γραμμή της μάχης στα νοσοκομεία, στα supermarket, στην καθαριότητα, υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες, χωρίς ωράρια και συνήθως με επισφαλείς συμβάσεις εργασίας, αλλά κυρίως χωρίς υγειονομική ασφάλεια, έκθετες στις ελλείψεις προσωπικού και μέσων προστασίας. Ταυτόχρονα και στην πρώτη γραμμή της φροντίδας εντός σπιτιού, εντός οικογένειας. Κι όμως όχι απλώς παραμένουν τα πρώτα υποψήφια θύματα της τροφοδοτούμενης βίας αλλά ο εγκλεισμός, λόγω πανδημίας, έχει δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες για πολλές γυναίκες. Ο χώρος του σπιτιού είναι ακόμη πιο απειλητικός και η ενδοοκογενειακή βία αυξάνεται ποσοτικά και ποιοτικά. Γι’ αυτό και η πανδημία δεν σταματά την κοινωνική δράση, τη φεμινιστική διαμαρτυρία, όπως λένε φεμινιστικές οργανώσεις και συλλογικότητες γυναικών και καλούν σε εκδήλωση διαμαρτυρίας στο Σύνταγμα, στις 4 το απόγευμα, με πανό και φυλλάδια, με την τήρηση όλων των υγειονομικών μέτρων.

«Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που δείχνουν τριπλάσια αύξηση των κλήσεων στη γραμμή SOS, 15900, για βία κατά των γυναικών κατά τη διάρκεια του πρώτου εγκλεισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας, οι κλήσεις για περιστατικά βίας τον Απρίλιο έφθασαν τις 1.070, ενώ οι αντίστοιχες κλήσεις το Μάρτιο ήταν 325. Γενικότερα διεθνώς καταγράφηκε από 20% έως 30% αύξηση. Η Γραμματεία Ισότητας έκανε μια καμπάνια ενημέρωσης με βιντεάκι που προβλήθηκε από την τηλεόραση. Αυτή, τη φορά δεν έχει κάνει δημοσίως τίποτε μέχρι στιγμής», λέει στο tvxs.gr, η Σίσσυ Βωβού από Το Μωβ, την Οργάνωση Γυναικείων Δικαιωμάτων.

«Να σημειώσουμε ότι αυτό που είδαμε μέσα στην καραντίνα είναι ότι χρόνια κακοποιητικοί σύζυγοι και σύντροφοι ασκούν και πιο συχνά και πιο έντονα βία. Μετά το τέλος της πρώτης καραντίνας ήταν πολλές οι γυναίκες που ζήτησαν υποστήριξη και νομική βοήθεια. Φαίνεται πως όλη αυτή η εμπειρία της καραντίνας έσπρωξε κάποιες γυναίκες να σπάσουν τον κύκλο της βίας, να κάνουν το βήμα να βγουν από την κακοποίηση. Δυστυχώς όμως υπάρχουν και φαινόμενα ανεπάρκειας των Αρχών. Υπήρξε για παράδειγμα καταγγελία γυναίκας στο κέντρο μας, η οποία απευθύνθηκε ως θύμα βίας στο αστυνομικό τμήμα, όπου της είπαν ότι δεν μπορούν να την εξυπηρετήσουν λόγω ανστολής των λειτουργιών του τμήματος εξαιτίας της πανδημίας και μετά χρειάστηκε η δική μας παρέμβαση και δημοσιοποίηση της καταγγελίας για να παρέμβει το τμήμα για την εξάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας της ΓΑΔΑ και έτσι να μπορέσει η γυναίκα τελικά να καταθέσει τη μήνυσή της. Παρόλη την πρόοδο και την εκπαίδευση της αστυνομίας, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν όργανα της αστυνομίας που αναπαράγουν έμφυλα στερεότυπα. Έτσι συχνά οι γυναίκες δεν ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους, αποτρέπονται από το να καταθέσουν μήνυση τύπου “τώρα που να μπλέκεις” και κυρίως δεν ακολουθείται η αυτόφωρη διαδικασία»,  εξηγεί στο tvxs.gr η Αναστασία Κεφαλληνού από το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα.

Γενικότερα, η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών είναι μια παλιά και παγκόσμια πανδημία. Λαμβάνει δε, πολλές μορφές, από σωματικές επιθέσεις έως την εμπορία ανθρώπων, από τη σεξουαλική βία μέχρι τον γάμο μικρών κοριτσιών, από ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων μέχρι γυναικοκτονία, κι από την κακοποίηση έως την υποταγή. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα πολιτικό ζήτημα, δεδομένου ότι η βία κατά των γυναικών συνδέεται με ευρύτερα θέματα εξουσίας και ελέγχου στις εξουσιαστικές κοινωνίες μας.

Μέρος αυτών των δομών και τα ΜΜΕ, συχνότερα παίζουν αρνητικά σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή στερεοτύπων που καλούν τη γυναίκα να υποτάσσεται και μιας κουλτούρας κοινωνικής ανοχής απέναντι στην έμφυλη βία. Ο τρόπος κάλυψης των έμφυλων εγκλημάτων από τα ΜΜΕ κάνει λόγο για «εγκλήματα τιμής» και «πάθους», ενώ οι γυναίκες χαρακτηρίζονται ως «άτυχες» και κάποιες φορές υπογείως ως «προκλητικές».

«Στα ΜΜΕ βλέπουμε τίτλους του τύπου “την σκότωσε γιατί την αγαπούσε”, “η ζήλια του όπλισε το χέρι”, κ.λπ. Αυτός ο τρόπος κάλυψης αποκρύπτει τα πραγματικά βαθύτερα αίτια αυτού του εγκληματικού φαινομένου που έχουν να κάνουν με κοινωνικές αντιλήψεις που θέλουν τη γυναίκα υποτελή, ενώ πολλές φορές βλέπουμε να κατηγορούνται τα θύματα γι αυτό που τους έχει συμβεί, ακόμη και μεταξύ σοβαρού και αστείου να σχολιάζεται η εμφάνισή τους, κ.λπ», εξηγεί η Αναστασία Κεφαλληνού.

«Είναι εντυπωσιακό πως παρά την πανδημία και την υγειονομική κρίση, τα τηλεοπτικά κανάλια δεν χάνουν στιγμή να δημιουργούν νέες σκουπιδοεκπομπές που εξευτελίζουν τις γυναίκες, όπως το Bachelor στο οποίο μαλλιοτραβιούνται οι κοπέλες για τον Παναγιώτη και προσπαθούν να εξοντώσουν η μια την άλλη. Στο Big Brother μάλιστα υπήρξε ένας από τους παίκτες που διαφήμισε το βιασμό που θα κάνει αν δεν του κάτσει κάποια γυναίκα, ο οποίος βέβαια τιμωρήθηκε, όμως η “κλασική” αυτή εκπομπή είναι φυτώριο έμφυλης βίας και την καταδικάζουμε, έχουμε δε παραπέμψει κάποια κομμάτια της στο ΕΣΡ», επισημαίνει η Σίσσυ Βωβού.

Εξάλλου πέρα από τις «χτισμένες» κοινωνικές αντιλήψεις ακόμη και το Δίκαιο αντιμετώπιζε τις γυναικοκτονίες ως «εγκλήματα  τιμής» ή «εγκλήματα πάθους». Γιατί όμως γυναικοκτονίες;  Τι είναι η γυναικοκτονία;

 

Οι γυναικοκτονίες είναι δολοφονίες γυναικών λόγω του φύλου τους, με δράστες στην πλειονότητα των περιπτώσεων κακοποιητικούς συζύγους, συντρόφους και συγγενείς, που ασκούν χρόνια βία στα θύματα. Πρόκειται για ανθρωποκτονία γυναικών, από πρόθεση, επειδή είναι γυναίκες και διαπράττεται με κίνητρο την άσκηση κοινωνικού ελέγχου στα σώματα, αλλά και τις επιλογές των γυναικών. Στην ουσία οι γυναικοκτονίες είναι εγκλήματα που στηρίζονται στις βαθιά εμπεδωμένες κοινωνικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες  οι γυναίκες πρέπει να είναι υποτελείς στην ανδρική εξουσία, ενώ δυνητικά μπορούν να «τιμωρηθούν» και να «σωφρονιστούν» μέσω της βίας. Δράστης στην πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι ο πρώην ή νυν σύζυγος ή σύντροφος. Συνήθως ο δράστης είχε μακροχρόνια κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στη σύζυγο, που είναι συχνά σε θέση οικονομικής αδυναμίας.

Ο όρος καταγράφηκε για πρώτη φορά ως όρος το 1976 από την εγκληματολόγο Νταϊάνα Ράσελ και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία, μετά το 1992. Ο χαρακτηρισμός, η κατανόηση και η καταγραφή αυτών των δολοφονιών καθώς και η νομική αναγνώρισή τους ως γυναικοκτονίες συνιστά πράξη αντίστασης στην απόκρυψη μιας ζοφερής κοινωνικής πραγματικότητας. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχει νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας, που αυτό όμως κυρίως σημαίνει πως δεν καταγράφεται το φαινόμενο, δεν συγκεντρώνονται τα στοιχεία και τα δεδομένα, γεγονός που δεν συμβάλει στην εξάλειψή του», επισημαίνει η Αναστασία Κεφαλληνού.

Τι θα σήμαινε μια νομική αναγνώριση του όρου γυναικοκτονία;

«Η νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας, της εκ δόλου δηλαδή αφαίρεσης της ζωής γυναικών επειδή είναι γυναίκες, δεν συνιστά ένα “νέο” αδίκημα. Πρόκειται για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, που σύμφωνα με το άρθρο 299 του Ποινικού Κώδικα τιμωρείται όχι μόνο με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, αλλά με βάση τον νέο ΠΚ και με την ποινή της πρόσκαιρης κάθειρξης τουλάχιστον 10 ετών», λέει στο tvxs.gr η Χαρά Χιόνη-Χότουμαν, δικηγόρος, από το Κέντρο Διοτίμα και επισημαίνει: «Ωστόσο, στην πράξη, σε πολλές περιπτώσεις η ποινή αυτή μειώνεται λόγω των ελαφρυντικών περιστάσεων που αναγνωρίζονται από το δικαστήριο. Επομένως, ο δράστης συχνά τιμωρείται με μικρότερη ποινή. Για αυτό το λόγο ζητάμε να εισαχθεί επιβαρυντική περίσταση σε περιπτώσεις τέτοιων αδικημάτων. Η βαρύτερη τιμωρία προκύπτει από την κοινωνική ανάγκη και το αίτημα να παταχθεί το φαινόμενο της βίας εναντίον των γυναικών, το οποίο έχει λάβει ιδιαίτερα μεγάλες διαστάσεις. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί πως είναι απαραίτητη η συλλογή και η επεξεργασία τέτοιων στοιχείων, που δυστυχώς λείπουν από τη χώρα μας».

Οι ζωές σε αριθμούς

Πενήντα γυναίκες στην ΕΕ δολοφονούνται κάθε εβδομάδα από το νυν ή πρώην σύντροφό τους. Στην Ελλάδα από το 2011 έχουν ατύπως καταγραφεί 62 γυναικοκτονίες και 27 απόπειρες, ενώ το 2020 11 γυναίκες έχασαν τη ζωή τους με αυτόν τον τρόπο. Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγε ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τη μεγαλύτερη δημοσκοπική έρευνα που έχε διεξαχθεί παγκοσμίως, για τη βία κατά των γυναικών, καθώς σε αυτή συμμετείχαν περισσότερες από 42.000 γυναίκες, ηλικίας από 18 έως 74 ετών, τα στατιστικά σοκάρουν. 1 στις 3 γυναίκες στην ΕΕ έχει υποστεί σωματική βία από την ηλικία των 15 ετών και άνω· 1 στις 2  έχει βιώσει ψυχολογική βία από τον σύντροφό της·  1 στις 10 έχει ζήσει σεξουαλική βία· 1 στις 8 έχει υποστεί οικονομική βία από το σύντροφό της.  Kάθε έξι ώρες δολοφονούνται παγκοσμίως 6 γυναίκες από τους συντρόφους.

Τα στοιχεία αυτά είναι ενδεικτικά, καθώς μεγάλος αριθμός γυναικών δεν καταγγέλλουν τη βία που υφίστανται. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μόνο 1 στα 3 θύματα βίας από τον σύντροφο και 1 στα 4 θύματα από μη συντρόφους, καταγγέλλουν το περιστατικό στις Αρχές. Γι αυτό και τα κράτη δεν διαθέτουν ολοκληρωμένα και συγκριτικά δεδομένα για την έκταση και τη φύση του φαινομένου, καθιστώντας την έμφυλη βία ένα φαινόμενο «αόρατο». Σύμφωνα με την πανελλαδική έρευνα της Actionaid 9 στις 10 γυναίκες παρενοχλούνται σεξουαλικά στην εργασία τους και 2 στις 3 γυναίκες του δείγματος έχουν έμμεση γνώση ή/και έχουν υπάρξει προσωπικά μάρτυρες σεξουαλικής παρενόχλησης.

Γυναικοκτονίες στην Ελλάδα τους τελευταίους 12 μήνες

 

Στις 28/11/2019 η 31χρονη Κλειώ, ΑΜΕΑ, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από τον 40χρονο φίλο της μέσα στο σπίτι τους στον Κατσαμπά Ηρακλείου Κρήτης.

Στις 22/12/2019 η 33χρονη Αδαμαντία δολοφονήθηκε από τον 54χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβόλησε με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους, όπου βρίσκονταν και το 4χρονο παιδί τους, στη Νέα Αλικαρνασσό Κρήτης.

Στις 23/01/2020 μια 50χρονη γυναίκα δολοφονήθηκε από τον 48χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβόλησε με την κυνηγετική καραμπίνα του κι αυτοκτόνησε με το ίδιο όπλο μέσα στο σπίτι τους στην Μακρακώμη Φθιώτιδας.

Στις 29/01/2020 η 32χρονη Evin Ekrem Ali δολοφονήθηκε από τον 45χρονο σύζυγό της, ο οποίος της κατάφερε πολλαπλές μαχαιριές στο κέντρο υποδοχής προσφύγων στο Λαύριο, όπου ζούσαν με τα 4 παιδιά τους ηλικίας 5, 7, 11 και 13 ετών. Κουρδικής καταγωγής από την Rojava της Συρίας.

Στις 03/03/2020 μια 44χρονη γυναίκα πέθανε από ασφυξία ενώ αντιστέκονταν κατά τη διάρκεια του ομαδικού βιασμού της από 2 άντρες ηλικίας 47 και 50 ετών. Η γυναίκα βρέθηκε νεκρή ημίγυμνη σε ένα χαντάκι δίπλα σε δρόμο στη Βέροια.

Στις 18/03/2020 δυο 35χρονες γυναίκες δολοφονήθηκαν από τον 35χρονο αστυνομικό της Τροχαίας Β.Π. ο οποίος τις πυροβόλησε με το υπηρεσιακό του όπλο στο πάρκινγκ ενός σουπερμάρκετ στην Κάτω Κηφισιά. Η μία ήταν η εν διαστάσει σύζυγός του, με την οποία είχαν 2 παιδιά ηλικίας 5 και 8 ετών, και η άλλη ήταν μια φίλη της.

Στις 18/08/2020 μια 52χρονη γυναίκα δολοφονήθηκε από τον 60χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβόλησε με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους στην Παναγία Καλαμπάκας, όπου ζούσαν με τα 3 παιδιά τους.

Στις 10/10/2020, η 43χρονη Σβετλάνα-Φωτεινή και ο 43χρονος Έλληνας σύντροφός της Ι.Ζ. δολοφονήθηκαν με απανωτά χτυπήματα από τον πρώην σύντροφό της, σε εξοχικό σπίτι έξω από το Λουτράκι.

Στις 26/10/2020 μια 37χρονη γυναίκα δολοφονήθηκε από τον 53χρονο σύζυγό της μέσα στο σπίτι τους στην Καλλιθέα, όπου ζούσαν με τις 2 κόρες τους.

Στις 22/11/2020 μια 44χρονη γυναίκα δολοφονήθηκε από τον 44χρονο σύζυγό της, ο οποίος την πυροβόλησε με την κυνηγετική καραμπίνα του μέσα στο σπίτι τους στον Πύργο Διρού Μάνης, όπου ζούσαν με τα 2 παιδιά τους.