Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟ

       L'Unitá (όργανο του PCI) γράφει "Eccoci", δηλαδή "είμαστε εδώ". MASSIMO CAPODANNO/ANSA/EPA/ΑΠΕ-ΜΠΕ                                                                                                                   

Αφορμή για το παρακάτω κείμενο στάθηκε ο θάνατος του Ενρίκο Μπερλίνγκουερ  στις 11 Ιούνη του 1984  μία από τις πλέον χαρισματικές όσο και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της ιταλικής, αλλά και ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, τον ιστορικό ηγέτη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και πρωταγωνιστή σημαντικών εξελίξεων κυρίως μέσα στη δεκαετία του '70 και στο ξεκίνημα εκείνης του '80, μέχρι τον θάνατό του το 1984.

Ανοίγοντας μια παρένθεση για να υπενθυμίσουμε τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή από τα τέλη της δεκαετίας του '60 μέχρι και τα μέσα εκείνης του '80, η Ιταλία γνώρισε μια έξαρση ένοπλης αντιπαράθεσης, προερχόμενης τόσο από την άκρα αριστερά όσο και από την άκρα δεξιά, που εκφράστηκε μέσα από τη δράση τρομοκρατικών οργανώσεων και παρακρατικών ομάδων, με διαρκή δολοφονικά χτυπήματα, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή του περισσότεροι από εκατό άνθρωποι (πολιτικοί, αστυνομικοί και απλοί πολίτες).

Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ ήταν ένας πρωτοπόρος. Το ζήτημα του σοσιαλισμού δεν ήταν γι’ αυτόν κάτι αφηρημένο .Σε έναν κόσμο σημαδεμένο από την κρίση του καπιταλισμού στη Δύση και από την ταυτόχρονη παρακμή του συστήματος των σοσιαλιστικών κρατών της Ανατολής, στον οποίο ένας πόλεμος ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις θα είχε ανυπολόγιστες συνέπειες, το ζήτημα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της Ιταλίας και της δυτικής Ευρώπης ετίθετο με όρους πολιτικού και κοινωνικού αγώνα, ενός αγώνα με στόχο να αλλάξει σταδιακά ο συσχετισμός δύναμης στο εσωτερικό πεδίο και να προχωρήσει η διαδικασία μείωσης της έντασης στο διεθνές. Η δυσκολία αυτής της προσπάθειας του κομμουνιστή γραμματέα φαίνεται και από τη σφοδρότητα της σύγκρουσης, που ήταν ιδιαίτερα έντονη στην Ιταλία, μια χώρα με περιορισμένη κυριαρχία, όπου για την αντιμετώπιση των εργατικών και φοιτητικών αγώνων και της προέλασης του ΙΚΚ χρειάστηκαν απόπειρες πραξικοπήματος, παρεμβάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, η στρατηγική της έντασης και η τρομοκρατία που έφτασε μέχρι τη δολοφονία του Άλντο Μόρο.

Ο κομμουνισμός του Μπερλινγκουέρ προσλαμβάνει το νόημα της δυνατότητας μετασχηματισμού της κοινωνίας στην οποία ζούμε σύμφωνα με τις αρχές της ισότητας και της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας, που υπάρχουν και στο ιταλικό σύνταγμα. Μια ιδέα όπως αυτή του μετασχηματισμού γίνεται ουσιαστική όταν οδηγεί σε μια αξιόπιστη και εφαρμόσιμη πορεία, κατανοητή από τις μεγάλες μάζες, κάτι που για αυτόν είναι τρόπος ζωής και πολιτικής δράσης, καθημερινής πρωτοβουλίας και αγώνα. Μπορούμε να πούμε ότι ο Μπερλινγκουέρ έκανε μια συγκεκριμένη προσπάθεια μετασχηματισμού της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, χωρίς στην προσωπική του ζωή να παρεκκλίνει ποτέ απ’ αυτό τον κανόνα. Γι’ αυτό ασκούσε μεγάλη γοητεία στους νέους και στις λαϊκές μάζες και έχαιρε ενός αδιαμφισβήτητου διεθνούς κύρους. 

Ο Χάρης Γολέμης https://www.epohi.gr/article/38343/o-epanastaths-enriko-mperlingkoyer αναφέρει :

Στο τελευταίο άρθρο του στο "Rinascita",  θεωρητικό περιοδικό του PCI έγραφε σχετικά: "Θα ήταν εντελώς αφελές να πιστεύουμε ότι ακόμα και αν τα κόμματα των αριστερών δυνάμεων κατάφερναν να φτάσουν το 51% των ψήφων και της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης, αυτό από μόνο του θα αποτελούσε εγγύηση για την επιβίωση και το έργο εκείνης της κυβέρνησης που θα εξέφραζε αυτό το 51%. Γι' αυτό δε μιλάμε για αριστερή εναλλακτική, αλλά για δημοκρατική εναλλακτική, δηλαδή για πολιτική προοπτική συνεργασίας και κατανόησης των λαϊκών δυνάμεων κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής προέλευσης με εκείνες της καθολικής προέλευσης, όπως και με άλλα κόμματα δημοκρατικού προσανατολισμού"…στην ουσία ανακοίνωσε τον περίφημο ιστορικό συμβιβασμό "compromesso storico"...δηλαδή η οικοδόμηση ευρύτατων συμμαχιών του ΙΚΚ με τους σοσιαλιστές και τους καθολικούς, ώστε να επιτευχθεί η απαγκίστρωσή του από τη «στρατηγική της έντασης» που προωθούσαν οι νεοφασίστες, να τερματιστεί ο αποκλεισμός του από την εξουσία και να καταστεί δυνατή η συμμετοχή του σε ένα κυβερνητικό σχήμα προς ενίσχυση και μεταρρύθμιση του δημοκρατικού κράτους.

Μίας κοινοβουλευτική  συνεργασίας στήριξης στην ουσία  με την …Δεξιά στη λογική μίας  αμφίπλευρης διερεύνησης και ενός ειρηνικού δρόμου με αναβαθμισμένη την συναίνεση με την αστική τάξη ως τον μοναδικό δρόμο για τον σοσιαλισμό! Αυτή η ιδεολογική σύλληψη άνοιξε το πεδίο για τον ευρωκομουνισμό και στο λαθεμένο συμπέρασμα ότι η οποιαδήποτε ανατροπή της αστικής εξουσίας είναι δυνατή μόνο μέσω συναίνεσης και της φθοράς δίχως να χρειαστεί η βίαια επαναστατική ανατροπή της .

«Είμαστε επαναστάτες στην πράξη ,ενώ είμαστε ρεφορμιστές στην σκέψη» γράφει ο Γκράμσι το 1917.

Από το βιβλίο «Ενρίκο Μπερλινγκουέρ: Μια άλλη ιδέα για τον κόσμο», εκδόσεις Νήσος/Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς

«Η αντιπαράθεση και η μετωπική σύγκρουση ανάμεσα στα κόμματα που έχουν βάση μέσα στον λαό, και από τα οποία σημαντικές μάζες του λαού αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται, οδηγούν στη ρήξη, στον κυριολεκτικό διχασμό της χώρας, που θα ήταν μοιραίος για τη δημοκρατία και θα παρέσυρε τα ίδια τα θεμέλια του δημοκρατικού κράτους.

Έχοντας επίγνωση αυτού του γεγονότος, πάντα πιστεύαμε, και σήμερα η εμπειρία της Χιλής μάς ενισχύει αυτή την πεποίθηση, πως η ενότητα των κομμάτων, των εργαζομένων και των δυνάμεων της Αριστεράς δεν αρκεί για την εγγύηση της προστασίας και της προόδου της δημοκρατίας, όταν βρεθούν αντιμέτωπες με έναν άλλο συνασπισμό κομμάτων, που εκτείνεται από το Κέντρο μέχρι την Άκρα Δεξιά.

Να γιατί εμείς μιλάμε όχι για μια αριστερή εναλλακτική λύση, αλλά για μια δημοκρατική εναλλακτική λύση, δηλαδή για την πολιτική προοπτική της συνεργασίας και της συνεννόησης των λαϊκών δυνάμεων, κομμουνιστικής και σοσιαλιστικής έμπνευσης, με τις λαϊκές δυνάμεις, καθολικής έμπνευσης, χωρίς βέβαια να εξαιρούνται και άλλοι, δημοκρατικοί πολιτικοί σχηματισμοί».

Μετά τις εκλογές του 1976, ο Μπερλίνγκουερ πρότεινε τη συνεργασία Κομμουνιστών και Χριστιανοδημοκρατών  με  πρωθυπουργό τον Χριστιανοδημοκράτη Τζούλιο Αντρεότι κόμμα εξουσίας. Το  1978 αποφασίσθηκε  η πλήρη ένταξη του Κομμουνιστικού Κόμματος στο καινούργιο κυβερνητικό σχήμα του Αντρεότι. Για να έρθει η μεγάλη ήττα  του ΙΚΚ στις εκλογές του 1978 ενώ το 1991 οι Ιταλοί κομμουνιστές δεν δίστασαν  να στηρίξουν κυβερνητικά εκτρώματα τύπου ..Ντ’ Αλέμα .                                                                   

Ο «ιστορικός συμβιβασμός» σαν επίσημη στρατηγική αποσύρθηκε. Το Κομμουνιστικό Κόμμα μετασχηματίστηκε σε Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς συμμετείχε στην κυβέρνηση Πρόντι                                                   για να εφαρμόσει δεξιότατες πολιτικές (κόψιμο συντάξεων, «υπεύθυνη» στάση για αμερικάνικες βάσεις και ΝΑΤΟ κλπ). Το αποτέλεσμα είναι πως εδώ και μια δεκαετία μέχρι σήμερα δεν εκλέχτηκε ούτε ένας κομμουνιστής βουλευτής στο Ιταλικό Κοινοβούλιο! Η Αριστερά και το Κομμουνιστικό Κόμμα κατρακύλησαν από το 30% στην ανυπαρξία και την απαξίωση…

Η Αριστερά είναι μόνο χρήσιμη αν εξυπηρετεί τα εργατικά συμφέροντα και την υπόθεση της εργατικής τάξης. Σωστή και δίκαιη διαχείριση της καπιταλιστικής οικονομίας χωρίς θυσίες των εργαζομένων καταστολή και εκμετάλλευση  δεν έχει και δεν θα υπάρξει ποτέ.

Το πείραμα της Χιλής έθετε το κεντρικό πρόβλημα για τον  ευρωκομουνισμό.

Μπορεί ένα κομμουνιστικό κόμμα να διεκδικήσει την εξουσία ή έστω τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση μιας χώρας που ανήκει στον Δυτικό κόσμο; Μπορεί μια μοντέρνα Αριστερά να είναι κάτι παραπάνω από μία κοινωνικής διαμαρτυρίας;

Η σημερινή συγκυρία είναι από πολλές απόψεις διαφορετική. Η αλματώδης ενίοτε άνοδος της ριζοσπαστικής Αριστεράς και η δημιουργία αυξημένων προσδοκιών, μέσα στην κοινωνική αναταραχή της βαθιάς ευρωπαϊκής κρίσης, συγκρούεται δραματικά με την ασφυκτική εθνική και διεθνή πραγματικότητα.

To Podemos, αυτοσυστήθηκε ως φορέας μεταβίβασης στην κεντρική πολιτική των αιτημάτων που το κίνημα ανέδειξε: διεύρυνση της δημοκρατικής συμμετοχής, απο-πολιτικοποιημένη δικαιοσύνη, αγώνας κατά της διαφθοράς και της κακής διακυβέρνησης, επέκταση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων. Η προώθηση της ατζέντας αυτής, διευκρίνιζε, θα γίνει με μέτωπο απέναντι στις ελίτ, ωστόσο μέσα από ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ απέρριπτε τη στρατηγική της εφόδου και τους «αγώνες της μιας στιγμής» προτείνοντάς στις «κενές θεωρητικολογίες του εγχώριου αριστερισμού», την ανάγκη πολιτικών συμμαχιών διότι, όπως εξηγούσε, «τα ιστορικά άλματα χρειάζονται ιστορικούς συμβιβασμούς».

Τα ισχυρά πολιτικά μηνύματα, της αδιάλλακτης εναντίωσης στη λιτότητα, θα παραμένουν συνθήματα όσο δεν αποκτούν περιεχόμενο, δηλαδή όσο δεν μεταφράζονται σε εφαρμόσιμες προτάσεις δημόσιας πολιτικής

Από το «να κάνουμε επανάσταση» καλύτερα  «να κάνουμε πολιτική» (fare politica).

Στοιχείο που επέτρεπε, για παράδειγμα, στους πρωτοπόρους Ιταλούς ευρωκομμουνιστές να προτείνουν τη «δίκαιη λιτότητα» ως αντίδοτο στην κρίση, ώστε τα βάρη να μοιραστούν ισότιμα και με προστασία του κόσμου της εργασίας. Ή ακόμη οδηγούσε τους Ιταλούς και τους Ισπανούς (μαζί και τους Ελληνες) ευρωκομμουνιστές στη δημιουργία ενός πόλου που συνέδεε την Αριστερά με την ευρωπαϊκή υπόθεση, υπερασπιζόταν την ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης και σφυρηλατούσε δεσμούς με τις δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας (Γάλλοι σοσιαλιστές, SPD) στην προοπτική μιας «Ευρωαριστεράς», που ουδέποτε συγκροτήθηκε.

Ο ιταλικός Ιστορικός Συμβιβασμός, το Κοινό Πρόγραμμα των Σοσιαλιστών  στη Γαλλία, οι Ισπανοί κομμουνιστές στη βελούδινη δημοκρατική μετάβαση, το Ελληνικό πείραμα με την ΕΔΑ, η κυβέρνηση Τζαννετάκη, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ήταν οι προσπάθειες μιας κοινής στρατηγικής ώστε να αντιστραφεί το «συγκριτικό πλεονέκτημα» της κομμουνιστικής πολιτικής, η ικανότητα κινητοποίησης και αντιπροσώπευσης του ριζοσπαστισμού, και να οδηγηθούμε σε  μια νομιμοποιημένη πλειοψηφική παρουσία στο πολιτικό σύστημα.

Όπως άλλωστε χαρακτηριστικά σημειώνει και ένας από τους οπαδούς του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς βλέπε https://www.komep.gr/m-article/BIBLIOPAROYSIASI-00004/ ομιλία του Γερ. Μοσχονά

«Στην πραγματικότητα, οι κλασικές επαναστατικές έννοιες και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ασύμβατες. Δεν υπάρχει επαναστατική στρατηγική για την Ευρώπη και δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό να θελήσουμε να διαμορφώσουμε. Αν ένα αριστερό κόμμα δίνει προτεραιότητα στην “επανάσταση”, αν νομίζει ότι οι συνθήκες μιας αντικαπιταλιστικής ανατροπής ή ακόμα και μιας πλήρους εξόδου από τον καπιταλισμό υπήρξαν ή θα υπάρξουν στο σχετικά σύντομο μέλλον, δεν έχει κανένα λόγο να αναμειχτεί σε ένα περίπλοκο παιχνίδι Συμμετρικά για το οποιοδήποτε κόμμα θελήσει να δουλέψει εντός του πλαισίου της ΕΕ, ο άξονας συνοχής όλων των πλευρών του ονομάζεται “μεταρρύθμιση”».

Πηγές:

https://atexnos.gr/enrico-berlinguer-

εφημερίδας L’UNITÁ

Βιβλιοπαρουσίαση (Κώστα Σκολαρίκου) «“Ευρωκομμουνισμός”: Θεωρία και στρατηγική υπέρ του κεφαλαίου»

Ραούλ Μαρτίνεθ Τουρέρο |> Απο τον «ευρωκομουνισμό» στο σύγχρονο οπορτουνισμό

https://www.kathimerini.gr/world/561495625/i-ypodochi-toy-istorikoy-symvivasmoy/

Τετράδια Μαρξισμού κεφ 5 σελ 135-136Επαναστατικός πόλεμος Θέσεων… Γ.Ρούσης

https://www.epohi.gr/article/38343/o-epanastaths-enriko-mperlingkoyer

«Ενρίκο Μπερλινγκουέρ: Μια άλλη ιδέα για τον κόσμο», «Enrico Berlinguer. Un altra idea del mondo» εκδόσεις Νήσος/Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς  μετ. Τόνια Τσίτσοβιτς