ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΜΑΥΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Ανάπτυξη» με… μαύρη εργασία σε τουρισμό, εμπόριο και εστίαση

Δημήτρης Σταμούλης

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, οι περισσότεροι ανασφάλιστοι εντοπίζονται σε κλάδους-ατμομηχανή του εγχώριου καπιταλισμού, όπως ο τουρισμός-επισιτισμός, ενώ πρωταγωνιστούν και παραδοσιακοί κλάδοι που ανακάμπτουν με βαθιά εκμετάλλευση εργατών, όπως η  κλωστοϋφαντουργία, ο ιματισμός και η μεταποίηση.

Στο σύνολο των αδήλωτων εργαζόμενων, δύο στους πέντε ανασφάλιστους είναι μετανάστες

Τα τελευταία επίσημα στοιχεία του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ), «Άρτεμις», όσον αφορά την ανασφάλιστη εργασία δείχνουν μια σταδιακή πτώση του φαινομένου την τελευταία πενταετία, από 31% το 2013 περίπου στο 9% το 2018. Ωστόσο οι επίσημες καταγραφές αφορούν κατά κύριο λόγο την πλήρως αδήλωτη εργασία (ανασφάλιστη ή μη) και ουσιαστικά πρόκειται για το ελάχιστο επίπεδο εκδήλωσης του φαινομένου στη χώρα μας, το οποίο είναι βέβαιο ότι έχει πολύ μεγαλύτερη έκταση. Ένα δεύτερο δεδομένο, είναι ότι το ΣΕΠΕ, όντας υποστελεχωμένο, διενεργεί ελέγχους σε ένα σταθερά περιορισμένο επίπεδο, παρά την υποτιθέμενη διαρκή άνοδο της απασχόλησης. Τρίτο, υπάρχουν και άλλες μορφές αδήλωτης εργασίας, όπως η μη έκδοση εργοσήμου, η καταστρατήγηση του πενθήμερου, η υπέρβαση του ωραρίου μερικής απασχόλησης, η μη αναγγελία υπερωριών. Όλα αυτά πάνε χέρι-χέρι με την εκτίναξη της ελαστικής εργασίας και της μερικής απασχόλησης.

Αξίζει ωστόσο να δούμε ορισμένες αποκαλυπτικές πτυχές των πρόσφατων στοιχείων του ΣΕΠΕ. Από 15/9/2013 έως 31/12/2018, διενεργήθηκαν έλεγχοι σε 176.402 επιχειρήσεις όλων των κλάδων και σε 24.769 εξ’ αυτών, βρέθηκε ποσοστό 14,04% αδήλωτων εργαζόμενων. Ή σε σύνολο 699.456 εργαζομένων στις επιχειρήσεις που διενεργήθηκαν έλεγχοι, οι 40.352 ήταν αδήλωτοι (5,77%), ενώ τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν, αποκλειστικά για την αδήλωτη εργασία, ανέρχονταν σε 423.692.416 ευρώ. Κατά το 2018, ελέχθησαν 37.270 επιχειρήσεις και 3.869 εξ’ αυτών (ποσοστό 10,38%) απασχολούσαν 5.689 αδήλωτους (ποσοστό 5,08% των συνολικά εργαζόμενων).

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων με αδήλωτους εργαζόμενους το 2018 παραμένει περίπου ίδιος με τον αντίστοιχο προ πενταετίας, στο απόγειο της καπιταλιστικής κρίσης (3.827 το 2014), ενώ το ποσοστό των αδήλωτων αυξήθηκε (από 4,56% το 2014 σε 5,08% το 2018). Ως οι πιο παραβατικές περιφέρειες αποδείχτηκαν η Ήπειρος (7,9% επί συνόλου εργαζομένων) και Αν. Μακεδονίας-Θράκης (7,41%) ενώ ψηλά βρίσκονται τρεις τουριστικές περιφέρειες (Β. Αιγαίο 6,48%, Ιόνια 6,22% και Κρήτη 6,26%), ενώ στην Αττική εντοπίστηκε πάνω από το 1/3 των ανασφάλιστων πανελλαδικά.

Σημαντικό μερίδιο στη «μαύρη» εργασία κατέχουν οι μετανάστες εργάτες. Το  ποσοστό των αδήλωτων αλλοδαπών σε σχέση με το σύνολο των αλλοδαπών εργαζομένων είναι 13,27%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό ημεδαπών εργαζομένων είναι 4,16%. Μάλιστα στο σύνολο των αδήλωτων εργαζόμενων, δύο στους πέντε ανασφάλιστους είναι μετανάστες (40,6%).

Κατά την περίοδο 2013-2018, οι περισσότεροι ανασφάλιστοι εντοπίστηκαν στον κλάδο της εστίασης (20.592) και το λιανικό και χονδρικό εμπόριο (αθροιστικά 5.868), ενώ τα υψηλότερα ποσοστά αδήλωτης εργασίας είχαν οι κλάδοι κατασκευής ειδών ένδυσης (29,1%), η κλωστοϋφαντουργία (17,2%), η μεταποίηση (15%) και η «βιομηχανία διασκέδασης» (10%). Αντίστοιχα πρωταθλητής σε απόλυτο αριθμό αδήλωτων το 2018 ήταν μακράν ο κλάδος εστίασης (2.827) και ακολούθησαν το λιανικό (534) και χονδρικό (499) εμπόριο, και τα καταλύματα (244). Για την ίδια χρονιά, το μεγαλύτερο ποσοστό «μαύρης» εργασίας είχε η κλωστοϋφαντουργία (20,45%), το λιανικό εμπόριο (16,44%) η κατασκευή μεταλλικών προϊόντων (14,6%) και το χονδρικό εμπόριο (10,3%).

Αυτό που είναι έκδηλο είναι ότι στην πιο σκληρή εκμετάλλευση των εργαζομένων τους πρωτοστατούν είτε νέοι κλάδοι αιχμής του ελληνικού κεφαλαίου, όπως η τουριστική βιομηχανία, το εμπόριο και ο επισιτισμός, είτε παραδοσιακοί κλάδοι οι οποίοι στα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης γνώρισαν την παρακμή και τα  λουκέτα, όπως είναι η κλωστοϋφαντουργία, ο ιματισμός με τα πολυάριθμα «φασονάδικα» και που επιστρέφουν αξιοποιώντας στο έπακρο μορφές απόσπασης απόλυτης υπεραξίας στην πιο ακραία εκδοχή τους, όπως είναι η «μαύρη» εργασία!

Πάντως θολό είναι το τοπίο των ελέγχων του ΣΕΠΕ στον πρωτογενή τομέα, καθώς τα στοιχεία είναι πολύ περιορισμένα έως ανύπαρκτα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΓΣΕΕ, τα ποσοστά ανασφάλιστων εργατών γης υπερβαίνουν σε ορισμένες περιοχές ακόμα και το 60%, αποκαλύπτοντας την πάγια κρατική και εργοδοτική ανοχή σε φαινόμενα εκτεταμένης αδήλωτης ή ανασφάλιστης εργασίας. Τα φαινόμενα τύπου Μανωλάδας που αναδεικνύουν όχι μόνο την ανασφάλιστη εργασία αλλά και την πιο άγρια μορφή εκμετάλλευσης εργασίας, πληθαίνουν. Η μέθοδος της ασφάλισης της μισθωτής εργασίας στην αγροτική οικονομία εργασίας με «εργόσημο», έχει ως αποτέλεσμα την δραματική συρρίκνωση κατά 50% την τελευταία πενταετία ακόμη και του εξαιρετικά μικρού αριθμού των ασφαλισμένων εργατών γης στον ΟΓΑ.

ΠΗΓΗ: εφημερίδα ΠΡΙΝ