Ψυχρός Πόλεμος: ένα μελαγχολικό τζαζ τραγούδι για έναν έρωτα στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού
Έφη Καραχάλιου
Η νέα ταινία του Πάβελ Παβλικόφσκι αφηγείται την ιστορία δυο ανθρώπων μέσα από ένα στυλιζαρισμένο ασπρόμαυρο δράμα που τοποθετείται στην διχασμένη μεταπολεμική Ευρώπη του 1950.
Στη φολκλόρ επαρχία της Πολωνίας λαμβάνουν χώρα κάποιες ακροάσεις για μια μουσικοχορευτική παράσταση. Εκεί γνωρίζονται ο κεντρικός υπεύθυνος της παράστασης και μουσικοσυνθέτης Βίκτορ με την υποψήφια τραγουδίστρια Ζούλα, η οποία τελικά θα κερδίσει τον κεντρικό ρόλο μαζί με τον ίδιο. Μέσα από την αλληλεπίδρασή τους συγκρούεται ο μικροαστικός καλλιτεχνικός κόσμος που επηρεάζεται από την «απαγορευμένη» Δύση της τζαζ και του υπαρξισμού με τις εργατικές αγροτικές οικογένειες που εκπροσωπούσαν την προφορική παράδοση. Έτσι ο Βίκτορ νιώθει να ασφυκτιά κοινωνικά και καλλιτεχνικά, καθώς η χώρα είναι υπό σοβιετική επιρροή σε αντίστιξη με τη Ζούλα που με το απλό, καθημερινό παρουσιαστικό και το αυθεντικό, ακατέργαστο ακόμα ταλέντο γνωρίζει σταδιακά την καταξίωση μέσα στον θίασο.
Η μεταξύ τους σχέση ταλαντεύεται γύρω από προσωπικές επιθυμίες, αλλά μοιάζει να υποκύπτει αρχικά σε μικροεγωισμούς που οδηγούν σε απομάκρυνση. Μέσα σε ένα διάστημα δεκαπέντε χρόνων που διατρέχει η ταινία, οι δυο τους, όντας σε μόνιμη αναζήτηση του άλλου τους μισού, είναι καταδικασμένοι να ξανασυναντιούνται σε διάσπαρτα μέρη της Ευρώπης, υπό το διακριτό όριο του σιδηρού παραπετάσματος. Η κριτική στο μεταπολεμικό καθεστώς της Πολωνίας, αν και υπαρκτή, λειτουργεί περισσότερο ως δεύτερο σχόλιο στην ταινία. Δίνεται, επομένως, περισσότερη έμφαση στην αισθητική απόδοση των συναισθημάτων των ηρώων παρά, για παράδειγμα, στο γεγονός της στενής επιτήρησης του έργου του Βίκτορ από την επιτροπή πολιτισμού. Μέσα από τα μάτια του Βίκτορ, ωστόσο, παρουσιάζεται το σοβιετικό όραμα ως μια κιτς παρωχημένη αισθητική η οποία προωθείται από γραφειοκρατικές επιτροπές που καταστέλλουν την ατομική ελευθερία μπροστά στην εξύμνηση του εμμονικά αντι-αμερικανικού καθεστώτος. Ωστόσο, με το πέρας της δεκαετίας του ’50 και την περίοδο «αποσταλινοποίησης» των χωρών του ανατολικού μπλοκ, γίνεται αισθητή η απώλεια του αισθήματος της υπεροχής στη Δύση με τα επικά τραγούδια και χορευτικά υπέρ της νέας κοινωνίας και υπογραμμίζεται από τον σκηνοθέτη η άκριτη και σχεδόν άχαρη υιοθέτηση δυτικών στοιχείων στον τρόπο έκφρασης. Όμως, όλα αυτά τα στοιχεία, δεν αποτελούν παρά ισχνές αποχρώσεις πάνω στο ασπρόμαυρο καμβά που στήνει αριστοτεχνικά ο Πάβελ Παβλικόφσκι.
Ο χρόνος είναι ίσως το μεγαλύτερο τέχνασμα στην ταινία, καθώς μοιάζει να κινείται ελλειπτικά ως προς τα συναισθήματα των ηρώων, πότε μεγεθύνοντάς τα και πότε κρατώντας απόσταση. Σε αυτό λειτουργεί επικουρικά και η εναλλαγή τοποθεσιών: από τις αχανείς αγροτικές εκτάσεις της Πολωνίας στο ανατολικό Βερολίνο και από εκεί στην ελευθερία του κοσμοπολίτικου Παρισιού και την πολύβουη Γιουγκοσλαβία, οι δυο ερωτευμένοι επιδίδονται σε ένα κυνήγι που θα τους πάρει δεκαπέντε χρόνια μέχρι να συναντηθούν. Οι αλληλοσυμπληρούμενοι ρόλοι του εσωστρεφή σκοτεινού Βίκτορ (Τομάς Κοτ) και της επίμονη, θαρραλέας Ζούλα (Τζοάνα Κούλιγκ) γεμίζουν την οθόνη με τις εξίσου άριστες ερμηνείες των δυο ηθοποιών, που παίρνουν πάνω τους την ταινία καθ’ όλη της τη διάρκεια. Η εξαιρετική φωτογραφία και η κρυστάλλινη ασπρόμαυρη εικόνα συμβάλλουν καθοριστικά στο νοσταλγικό αρτιστίκ αποτέλεσμα.
Η ταινία είναι βασισμένη στη ζωή των γονιών του σκηνοθέτη που πέθαναν λίγο πριν πέσει το τείχος του Βερολίνου το 1989 και πέρασαν μεγάλο μέρος της ζωής τους πηγαινοερχόμενοι σε χώρες του ανατολικού και δυτικού μπλοκ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου